In 2020 hadden we met z’n allen de overshoot day teruggeduwd met zo’n 3,5 weken, weliswaar dankzij de COVID-19 pandemie. Maar in 2021 zijn we alweer ‘back on track’ of beter gezegd, ‘back off track’.
Op 29 juli heeft de mensheid alle natuurlijke hulpbronnen opgebruikt die onze planeet op een jaar kan generen. Dat is dus bijna 4 weken vroeger dan vorig jaar, de bescheiden ecologische winst die gemaakt werd tijdens coronajaar 2020 is alweer uitgewist.
Met onze huidige levenswijze overschrijdt de menselijke consumptie de draagkracht van de aarde op 29 juli. Dat betekent dat we vanaf vandaag de natuurlijke rijkdom van de toekomstige generaties opsouperen. Concreet kappen we de rest van het jaar bijvoorbeeld meer bomen dan er kunnen bijgroeien, vangen we meer vis dan de populatie aankan en stoten we meer broeikasgassen uit dan de natuur kan opnemen. Willen we dit volhouden hebben we 1,7 aardes nodig om te overleven. Sinds het begin van de jaren zeventig is die wanverhouding steeds groter geworden, al gaat de verhoging de laatste 10 jaar minder snel.
Volgens de National Footprint and Biocapacity Accounts, gebaseerd op de laatste VN statistieken, die ook Earth Overshoot Day bepalen, gebruiken de inwoners van bijvoorbeeld Nederland 6,2 keer meer van de natuur dan de Nederlandse ecosystemen kunnen regenereren. Het is alsof de Nederlanders 6,2 Nederlanden gebruiken. 70% van dat gebruik zijn de koolstofemissies door het gebruik van fossiele brandstoffen. Bovendien is de Nederlandse netto-invoer van voedsel aanzienlijk: de Nederlandse voedselconsumptie overtreft het regeneratievermogen van de Nederlandse landbouwgebieden en het zeeareaal met meer dan 90%. Dit betekent dat Nederland nu slechts ongeveer de helft van de hoeveelheid voedsel die haar inwoners consumeren, zelf kan verbouwen.
Terugval
Dat het opnieuw op dezelfde datum valt als twee jaar geleden is echter een zorgwekkende trend. Dat betekent dat de verkleining van onze gezamenlijke ecologische voetafdruk tijdens coronajaar 2020 is al volledig is uitgewist. Vorig jaar viel de zogeheten Earth Overshoot Day op 22 augustus.
Volgens het Wereldnatuurfonds (WWF) is de terugval voornamelijk te wijten aan een afname van de ‘wereldwijde biocapaciteit van bossen’ als gevolg van de toenemende ontbossing in het Amazonegebied. Alleen al in Brazilië, waar het grootste deel van het Amazonewoud zich bevindt, ging ongeveer 1,1 miljoen hectare regenwoud verloren aan illegaal landbouwgebied.
Daarnaast is de uitstoot van broeikasgassen, ondanks een kortstondige scherpe daling als gevolg van de pandemie, nog steeds op een niveau dat de planetaire limieten zwaar overschrijdt. Door het kortetermijndenken van beleidsmakers in de drang naar economisch herstel is de wereldwijde ecologische voetafdruk dit jaar al 6,6 procent gestegen in vergelijking met vorig jaar, volgens berekeningen van de Amerikaanse ngo Global Footprint Network.
Meest urgente maatregel
Het leven boven de planetaire stand heeft natuurlijk gevolgen. Het WWF wijst op een toename van extreme hittegolven en droogtes, zware stormen en overstromingen. Die leiden tot onder meer mislukte oogsten, klimaatvluchtelingen en ecosystemen die hun veerkracht verliezen.
De meest urgente maatregel om scheefgetrokken ecologische verhouding recht te trekken is volgens de natuurorganisatie een hervorming van ons voedselsysteem. Door onder meer onze nood aan soja voor dierenvoeding (vooral kippen, varkens en melkkoeien), palmolie, koffie en cacao is Europa immers ‘s werelds tweede grootste importeur van producten uit ontboste gebieden.
“Vandaag hebben we 1,7 maal de capaciteit van onze aarde nodig om onze manier van leven te onderhouden. Ook onze Belgische voetafdruk blijft bij de hoogste van de wereld”, zegt Julie Vandenberghe, van WWF-België. “De klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis zijn daar het gevolg van. We moeten dringend onze voetafdruk terug brengen naar een niveau dat de planeet aankan. De kost om dat te doen is vele malen kleiner dan wanneer we de ecologische crisis helemaal laten ontsporen. We zullen er bovendien een gezondere en veerkrachtige wereld voor terugkrijgen met meer natuur.”
#100daysofpossibility
De Earth Overshoot Day vindt dit jaar weer veel te vroeg plaats, waardoor de uitputting van de planeet versneld wordt. Onze economie is op de grondstoffen van onze planeet gebaseerd, dus alle landen zijn in gevaar, maar vooral de landen die ecologisch overbelast zijn. Er zijn echter bruikbare manieren om #MoveTheDate of Earth Overshoot Day te verplaatsen, niet alleen om de klimaat- en biodiversiteitscrisis te bestrijden, maar ook om het eigen land, de eigen stad of het eigen bedrijf te beschermen.
Earth Overshoot Day markeert de lancering van 100 Days of Possibility in de aanloop naar COP26
Gelanceerd door het Global Footprint Network, het Schotse EPA en Schneider Electric, belichten 100 Days of Possibility actiegerichte manieren voor elk land, stad of bedrijf om zich voor te bereiden op de gevolgen van overshoot. Deze reacties verplaatsen ook #MoveTheDate van Earth Overshoot Day.
100 Days of Possibility wordt niet toevallig op Earth Overshoot Day onthuld door duurzaamheidsleiders Global Footprint Network en de Schotse EPA. Het initiatief omvat beproefde en schaalbare oplossingen die ertoe bijdragen de ecologische voetafdruk van de mensheid in evenwicht te brengen met de biologische hulpbronnen die de natuurlijke ecosystemen van de planeet op duurzame wijze kunnen regenereren.
Met een wereld die nog steeds grotendeels onvoorbereid is, en toenemende bezorgdheid over recente extreme weersomstandigheden, zullen vertegenwoordigers van nationale regeringen over 100 dagen bijeenkomen op wat wordt beschouwd als de laatste top voor wereldwijde klimaatactie – de VN-conferentie over klimaatverandering van de partijen (COP26) in Glasgow.
“Het heeft geen zin om te wachten met het nemen van maatregelen, ongeacht wat er tijdens de COP gebeurt”, aldus Laurel Hanscom, CEO van het Global Footprint Network. “De pandemie heeft aangetoond dat samenlevingen snel kunnen reageren op een ramp. Maar onvoorbereid zijn heeft grote economische en menselijke kosten met zich meegebracht. Als het gaat om onze voorspelbare toekomst van klimaatverandering en beperkte hulpbronnen, zullen individuen, instellingen en overheden die zich voorbereiden, het beter doen. Wereldwijde consensus is geen voorwaarde voor het erkennen van de eigen blootstelling aan risico’s, dus laten we nu resoluut actie ondernemen, waar we ons ook bevinden,” voegde zij eraan toe.
Hoewel het groene herstel door velen wordt toegejuicht, komt het maar langzaam op gang en heeft business-as-usual nog steeds de overhand, aangewakkerd door politieke en financiële kortetermijndoelen. Dit traject leidt steevast tot onbeheersbare economische risico’s, het vastlopen van alle activa die onverenigbaar zijn met de klimaatverandering en de grotere beperkingen van de hulpbronnen. Duurzame welvaart en welzijn vereisen echter vindingrijkheid om het dringendste probleem van de mensheid aan te pakken: de ecologische doorschieting.
Gelukkig bestaan er vandaag al heel wat oplossingen om de overschrijding om te keren en de biologische regeneratie te ondersteunen. 100DaysofPossibility.org zal tot aan COP26 elke dag mogelijkheden onthullen. Voorbeelden van #MoveTheDate zijn onder meer vermindering van voedselafval, beheer van koelmiddelen, korte-keten voedselsystemen, slimme energie, koolstofarm cement, gemeentelijke voetafdruk-gestuurde ontwikkelingsstrategieën en ecotoerisme met een lage impact.
“We hebben drie tot vijf keer meer actie nodig om de CO2-uitstoot te verminderen met het oog op het halen van het 1,5°C-traject van de Overeenkomst van Parijs”, stelt Olivier Blum, Chief Strategy and Sustainability Officer van Schneider Electric. “Om deze uitdaging samen aan te gaan, moet de focus nu liggen op concrete acties met impact op korte termijn, namelijk de adoptie van digitale en elektrische technologie en oplossingen die vandaag bestaan.”
Kansen komen uit alle sectoren van de economie: commercieel beschikbare technologieën of diensten, ontwikkelingsstrategieën van lokale overheden, nationaal overheidsbeleid, of beste praktijken ondersteund door initiatieven uit het maatschappelijk middenveld en de academische wereld.
“De keuze voor welvaart op één planeet heeft de manier veranderd waarop onze regelgevende instantie omgaat met onze Schotse zakenwereld en deze ondersteunt. We handhaven niet alleen de wet, maar helpen hen ook om zich voor te stellen hoe hun succes eruit zal zien in een koolstofarme en gedematerialiseerde economie en om dienovereenkomstig strategische beslissingen te nemen”, aldus Terry A’Hearn, CEO van het Schotse EPA.
