Wie in de Verenigde Staten één maaltijd per jaar met zoetwatervis verorbert, krijgt volgens nieuw onderzoek evenveel PFAS binnen als mensen die een maand lang water drinken dat aangetast is door de schadelijke chemicaliën.
Onderzoekers van de Environmental Working Group (EWG) hebben hoge niveaus van de zogenaamde ‘eeuwige chemicaliën’ aangetroffen in vis uit Amerikaanse meren en rivieren. Uit hun studie blijkt dat het eten van slechts één portie zoetwatervis gelijk is aan een maand lang water drinken dat genoeg PFAS bevat om schadelijk te zijn voor de consument.
“Onthutsend”
Ze stelden vast dat vis in zoetwater 280 keer meer PFAS bevat dan vissen die gekweekt zijn voor verkoop. Eén portie zoetwatervis eten is hetzelfde als een maand lang water drinken met 48 PFAS per 1000 miljard deeltjes (ppt). Ter vergelijking: Amerikaanse gezondheidsautoriteiten adviseren dat drinkwater niet meer dan 0,2 ppt PFAS mag bevatten.
“De mate waarin PFAS de vis heeft verontreinigd is onthutsend”, zegt Nadia Barbo, de hoofdonderzoeker van het EWG-project. “Er zou een uniform gezondheidsadvies rond visconsumptie moeten komen voor zoetwatervis in het hele land.”
In het bloed
PFAS – voluit poly- en perfluoralkylstoffen – is de verzamelnaam voor meer dan 4700 chemische stoffen. Fabrikanten gebruiken ze onder meer in anti-kleefpannen en vetafstotende voedselverpakkingen. Ze worden in verband gebracht met een aantal ernstige gezondheidsproblemen en breken bijzonder moeilijk af in het milieu. Ze staan daarom bekend als ‘eeuwige chemicaliën’.
Dat betekent dat ze het grond- en oppervlaktewater verontreinigen, nog tientallen jaren nadat de stof in eerste instantie in het milieu is terechtgekomen. In België kwam de 3M-fabriek in Zwijndrecht in 2021 in opspraak, omdat ze bij haar productie van PFOS – een groep stoffen die behoort tot de PFAS-familie – het milieu heeft vervuild.
De chemische stoffen worden ook al decennia aangetroffen in het bloed van miljoenen mensen, zoals ook in Zwijndrecht. Eerdere studies hebben bepaalde soorten PFAS in verband gebracht met nierkanker, teelbalkanker, hypertensie, schildklieraandoeningen, een laag geboortegewicht en schade aan het immuunsysteem bij kinderen.
lees ook
3M stopt eind 2025 met productie van PFAS
Overal aanwezig
De voorbije jaren werd steeds duidelijker dat de hardnekkige chemicaliën intussen tot diep in onze leefomgeving zijn doorgedrongen. Er werden al PFAS aangetroffen in appelsap voor kinderen en zelfs de sneeuw in Antarctica. In de Amerikaanse waterlopen blijkt de concentratie uitermate hoog.
Ook dichter bij huis zijn PFAS wijdverspreid in het grond- en oppervlaktewater. Uit onderzoek van de Vlaamse Milieumaatschappij blijkt dat de milieukwaliteitsnormen op de meeste meetplaatsen in Vlaanderen worden overschreden.
Volgens het Europese Milieuagentschap (EEA) werd PFAS-waterverontreiniging ook vastgesteld in andere Europese landen, waaronder Nederland, Oostenrijk, Denemarken, Frankrijk, Duitsland en Zweden, maar ook buiten de EU.
Industriële lozingen
PFAS komt vooral in onze waterlopen terecht door lozingen van de industrie. “Decennialang hebben vervuilende bedrijven zoveel PFAS kunnen dumpen als ze maar wilden in onze rivieren, meren en baaien. We moeten de PFAS-kraan dichtdraaien, want de stoffen hebben elke dag meer en meer gevolgen voor de bevolking”, zegt Scott Faber, expert overheidsbeleid bij EGW.
In de Europese Unie wordt een algemeen verbod op PFAS overwogen, nadat lidstaten Duitsland, Noorwegen en Zweden daar vorig jaar op aandrongen. Ook 46 Europese maatschappelijke organisaties eisten vorig jaar in een manifest van de Europese Commissie om alle PFAS in consumentenproducten tegen 2025 te verbieden.
