Jan Vandenhende van de Duitse producent van schoonmaak- en hygiëneproducten, Werner & Mertz, kijkt met gemengde gevoelens terug op een bewogen 2020.
Beluister het interview in deze ecoTips Bizztalk podcast
[soundcloud url=”https://api.soundcloud.com/tracks/948134587″ params=”color=#99b68b&auto_play=false&hide_related=false&show_comments=true&show_user=true&show_reposts=false&show_teaser=true&visual=true” width=”100%” height=”300″ iframe=”true” /]
Enerzijds moesten ze deels hun productie omschakelen in een poging om aan de toenemende vraag naar ontsmettingsmiddelen te kunnen voldoen. Anderzijds bleven ze eigenzinnig verder timmeren aan de weg naar meer duurzaamheid.
Maar wie verwacht dat een bedrijf dat hygiëne- en schoonmaakmiddelen produceert, de tijd van zijn leven beleefd heeft in 2020, heeft het verkeerd voor.
“Als we de balans zullen opmaken na dit jaar, zal het omzetmatig waarschijnlijk wel een goed jaar geweest zijn. Maar het blijft een uitzonderlijk jaar. Je kan er niet op verder bouwen. Als alles achter de rug is, zullen we naar 2019 moeten terugkijken om onze richting te bepalen, niet naar 2020. Hoge grondstofprijzen Een paar voorbeelden: door de wereldwijde vraag naar het soort producten dat wij maken, rezen de grondstofprijzen voor ethanol, propanol en isopropanol de pan uit”, verduidelijkt Jan. “Daarvan hebben we de weerslag gemerkt in ons bedrijf. De prijs van een volle vrachtwagen zagen we ineens maal 7 tot zelfs maal 10 gaan. Dat op een correcte manier doorrekenen aan de klanten, is geen sinecure. We gingen op zoek naar alternatieven maar voor deze desinfectiemiddelen dienden we dan weer tijdelijke toelatingen aan te vragen. Dat kost tijd en energie wegens gebrek aan uniformiteit van de aanvraagprocedures binnen de Benelux. We hebben er alles aan gedaan om op tijd te kunnen leveren bij de groothandels. Zeker na de eerste golf was de vraag niet bij te houden. Het was een stressvol jaar waar niemand op voorbereid was. Dat zagen we ook bij onze leveranciers. Zo zaten we ineens zonder verstuiverkoppen om op onze flessen te zetten. We konden wel product maken en afvullen maar we konden het niet in zijn vertrouwde vorm op de markt brengen. Ook in andere verpakkingsmaterialen waren er problemen. Het was een sneeuwbaleffect. Gelukkig hebben we bij het personeel geen problemen gehad en zijn ze tot hiertoe COVID – vrij gebleven. We hopen dat ook zo te houden door de basisregels te blijven respecteren: afstand houden, regelmatig handen wassen, ontsmetten en mondmasker dragen.”
Jan verwacht dat deze episode niet zomaar uit het collectieve geheugen zal verdwijnen. “We verwachten dat de aandacht voor reiniging en hygiëne nog wel een tijd zal blijven, ook wanneer iedereen gevaccineerd is.”
Duurzaamheid blijft belangrijk
Gevraagd of Werner & Mertz de duurzaamheidsfocus dan wat heeft laten varen de afgelopen maanden, begint Jan te lachen. “Helemaal niet. Duurzaamheid is ons DNA. We hebben begin 2020 de basis gelegd voor een eigen duurzaamheidsrapport. Onze partners hebben de eerste editie reeds ontvangen. In de toekomst zal dit bijgewerkt worden telkens er nieuwe feiten te melden zijn. Dat is voor ons een belangrijk communicatiemiddel naar onze stakeholders. In onze producten blijven wij op zoek naar duurzame alternatieven. Zo gebruiken we in onze desinfectiemiddelen liefst alcoholen van plantaardige oorsprong, bijvoorbeeld waarbij ethanol wordt gevormd via fermentatie van plantaardige producten.” Jan is ervan overtuigd dat de pure productbenadering voorbijgestreefd is. “Mensen willen weten met welk bedrijf ze in zee gaan, welke waarden dat bedrijf belangrijk vindt, welke inspanningen het op ecologisch maar ook op sociaal vlak levert. We zien die benadering nu ook terugkomen in openbare aanbestedingen. We merken een duidelijke versnelling naar meer aandacht voor duurzaamheid in aanbestedingen, waarschijnlijk mede aangevuurd door COVID-19. Iedereen is er nu mee bezig.”
Europese kunststoftaks
Over de aangekondigde Europese heffing op niet-recycleerbare kunststoffen, heeft Jan gemengde gevoelens. “De 750 miljard euro die het Europese coronaherstelfonds nodig heeft, moet van ergens komen. Dat Europa daar inspanningen voor vraagt, vind ik niet meer dan logisch. Maar hoe de zogenaamde plastic taks in de praktijk geregeld zal worden, dat blijft een vraagteken. In het begin wilde men de taks doorrekenen aan bedrijven. Dan wordt het een stimulans voor bedrijven om over te schakelen op meer ecologische verpakkingen. Maar nu horen we dat de taks door de lidstaten zou moeten betaald worden. Elk land moet dan zelf beslissen op welke manier dit geld geïnd wordt. De kans bestaat dat de heffing op die manier afgeschoven wordt op de burger. Het doel van de taks, namelijk om bedrijven bewust te maken en het geweer van schouder te doen veranderen, is dan weg. Uiteraard begrijp ik dat bedrijven het moeilijk hebben en in deze abnormale omstandigheden niet zitten te wachten op een extra heffing. Indien Europa in de toekomst echt werk wil maken van een kunststoftaks op niet gerecycleerde kunststoffen dan zal deze taks ook véél hoger moeten zijn dan de huidige 0.80 euro/kg. Met deze speldenprik ga je de bedrijven niet aanzetten om meer gerecycleerd kunststof te gebruiken.”
“We vrezen dat de ‘plastic taks’, zoals die nu voorzien is, niet zal zorgen voor een bewustwording bij de bedrijven van hun rol in de samenleving in verband met recyclage en duurzame materialen”
Lage olieprijzen
Door de coronacrisis daalden de olieprijzen fors, wat betekende dat de prijzen voor polyethyleen, polypropyleen en PET, kunststoffen gemaakt uit aardolie, ook fors goedkoper werden. De recyclagebedrijven klaagden dat niemand hun gerecycleerde grondstoffen nog wilde. Ondertussen gebruikt Werner & Mertz al jaren verpakkingen uit gerecycleerde materialen. “Het is niet de eerste keer dat de olieprijzen schommelen”, vindt Jan. “Het gaat om de manier waarop je de zaken aanpakt.
Bedrijven die gebonden zijn aan aandeelhouders en trimestriële resultaten, blijven volop gaan voor winstmaximalisatie, en zullen blijven kiezen voor de goedkoopste oplossing.
Wij vinden het onze taak binnen de samenleving om iets te doen aan het recyclageprobleem. Wij kiezen er dus bewust voor om wat minder winst te maken en wat meer te betalen voor gerecycleerde grondstoffen. Voor ons is het vooral moeilijk om voldoende aanvoer te vinden van kwalitatief hoogwaardig gerecycleerd materiaal. Plastics zijn dikwijls gecontamineerd met bijvoorbeeld kleurstoffen. Dat bemoeilijkt de recyclage. Daarom proberen wij zoveel mogelijk PET te gebruiken, omdat dit transparant is en we gebruiken polyethyleen zonder kleurstoffen. Er moet volop ingezet worden op kwalitatief basismateriaal, met zo weinig mogelijk contaminanten erin. Op die manier kan je het ook eenvoudig recycleren. Een bijsturing van de markt, waarbij men eist dat materialen meerdere keren gerecycleerd kunnen worden, is nodig.” Jan wijst erop dat China de deuren dichtdeed voor kunststofafval uit Europa. “Nu zitten we in Europa opgescheept met ons eigen afval en moeten we zelf maar een oplossing zoeken. Ik vind dat zeker niet slecht. Toen de poorten in China nog openstonden, verscheepte men het plastic afval naar ginder. Daar deed men er een aantal rudimentaire bewerkingen op en daarna kwam het terug op de Europese markt terecht onder de vorm van afgewerkte producten. Alleen voldeed de kwaliteit van die nieuwe producten niet.” Werner & Mertz zette jaren geleden in Duitsland een samenwerking op met de organisatie die Grüne Punkt en daar plukken ze nu de vruchten van. Alle gerecycleerde plastics die het bedrijf gebruikt, komen via die organisatie. “Om resultaten te halen in verduurzaming, moet je samenwerken. Je kan niet alles alleen doen. Daarom zijn we zo actief in het initiëren van partnerships. De hele keten moet zich bewust zijn van het probleem en de mogelijke oplossingen. Dat zorgt ervoor dat de kwaliteit verbetert en dat materialen beter recycleerbaar worden. Onze eigenaar, Reinhard Schneider, wil altijd het goede voorbeeld geven in de hoop dat anderen zullen volgen. Ons recyclage-initiatief is niet gepatenteerd.”
Blijven innoveren
De afdeling onderzoek en ontwikkeling blijft aan de gang bij Werner & Mertz. “We zoeken momenteel naar oplossingen om het verpakkingsvolume te verminderen. Onder andere het gebruik van ‘pouches’, navulzakken, in plaats van flessen, vermindert het volume en het gewicht drastisch. Samen met het bedrijf Mondi ontwikkelden we een zak uit monomateriaal: polyethyleen met hoge dichtheid. Het etiket dat errond zit, is van polyethyleen lage dichtheid gemaakt. Beide materialen zijn eenvoudig van elkaar te scheiden. Afstappen van multimaterialen zorgt ervoor dat de recycleerbaarheid sterk verbetert. Aan datzelfde concept werkt ook Siegwerk Druckfarben mee. Zij ontwikkelden inkten die volledig biologisch afbreekbaar zijn. In een ander project vervangen we de navulverpakkingen van 5l door navulzakken van 1l. Deze hebben veel minder materiaal nodig en wegen minder. Onze verpakkingen worden trouwens op ons eigen bedrijfsterrein in Mainz gemaakt door Alpla. Die samenwerking startte al in 1995. Er komt geen transport aan te pas, wat sinds 1995 en elk jaar opnieuw minstens 250 ton brandstof en 660 ton CO2-uitstoot uitspaart.”
Werner & Mertz breidde in 2019 zijn productie in Mainz uit met een nieuwe eenheid die volledig op hernieuwbare energie werkt. In het bouwproces werd er gewerkt met gerecycleerde materialen, zoals gerecycleerd beton. De nieuwe unit is volledig geautomatiseerd en ook dat heeft zijn redenen. “Meneer Schneider, onze eigenaar, wil niet dat zijn medewerkers in drie ploegen moeten werken. Hij vindt dit sociaal niet aanvaardbaar. Willen wij dus meer produceren, dan kunnen we niet anders dan de efficiëntie verhogen. Vandaar meer automatisering van de productielijnen. Uiteraard zijn er ook medewerkers bijgekomen voor de nieuwe unit, een honderdtal. Als bedrijf heb je ook een maatschappelijke rol te spelen om de lokale werkgelegenheid te ondersteunen.”
Het bedrijf stelde zich als doel om 50% van de productie en 50% van de omzet eind 2020 te halen uit producten met ecologische certificaten. “Door de COVID-19 crisis zijn we daar niet in geslaagd”, geeft Jan toe. “We blijven wel stappen zetten om basisproducten op basis van palmpitolie te vervangen door lokale alternatieven, die duurzamer zijn. Het gaat dan om restproducten van koolzaad, vlas en olijven bijvoorbeeld. We zijn wel lid van de Roundtable for Sustainable Palm Oil maar je kan nooit 100% garanderen dat de sociale aspecten, zoals het verbod op kinderarbeid, overal gerespecteerd worden. Dit lidmaatschap heeft ons niet weerhouden om naar alternatieven te zoeken.”
Jan wijst erop dat verduurzamen altijd in stappen gaat. “Wij zijn ooit gestart met verpakkingen waarin 20% gerecycleerd materiaal zat. Dat is vervolgens uitgebreid naar 50-50, dan 80% gerecycleerd materiaal en nu de volle 100%. Je kan niet van vandaag op morgen alles veranderen.”
Een alternatief voor etiketten
Gevraagd naar één aspect van verduurzaming waar Werner & Mertz absoluut nog iets wil aan veranderen, is Jan duidelijk: “We willen graag dat de Europese wetgeving rond etikettering wijzigt zodat het aandeel verplichte informatie die gedrukt moet worden op een verpakking, minimaal wordt. Eenvoudige pictogrammen op de verpakking worden dan beter zichtbaar. Immers één beeld zegt meer dan 1000 woorden! Voor wat betreft het tekstgedeelte volstaat het om een QR-code op een verpakking te zetten. De gebruiker scant de code en krijgt alle info in zijn eigen taal op zijn mobiele telefoon of een website. Wat een verschil zou dat geven ten opzichte van de uitgebreide etiketten die wij nu op onze verpakkingen moeten aanbrengen. Wij produceren voor de Europese markt. Dat zijn 27 talen. Als de wettelijk verplichte info die er op het etiket moet komen, beperkt wordt, maar vervat zit in de QR code dan volstaat het om naast de pictogrammen een QR code rechtstreeks op de fles te drukken in ecologisch afbreekbare inkt. We hebben dan zelfs geen papier of wikkel meer nodig. Wist je dat er in één etiket tot 100 verschillende bestanddelen zitten? Vooral lijm en drukinkt bevatten héél veel substanties. Die wijziging zou een enorme stap zijn. We blijven elke dag werken aan verduurzaming, stap voor stap.”
Op de foto’s: Reinhard Schneider, de eigenaar van Werner & Mertz, verklaart de nieuwe productiehal in Mainz (Duitsland), die volledig op hernieuwbare energie draait en een doorgedreven automatisatie kent, voor geopend.
Dit artikel verscheen eveneens in ecoTips december 2020 (20.4)
