Verdien je de kost in de akkerbouw? Of heb je thuis een grasperkje liggen om trots op te zijn? Dan zitten de extreme droogte en waterbesparingsmaatregelen van vorige zomer ook bij jou zeker nog vers in het geheugen. Onze watervoorraden komen steeds meer onder druk te staan. Deze grondstof wordt schaarser en de kwaliteit gaat achteruit. Eén oplossing staat alvast hoog op de agenda. Zowel Europa als Vlaanderen bekijken de mogelijkheden voor hergebruik van gezuiverd afvalwater (effluent) voor de irrigatie van landbouwgronden.
Onzekerheid resulteert in grootschalige lozing afvalwater
Het inzetten van gerecycleerd water voor landbouwdoeleinden blijkt in Europa een zeldzaamheid. Hoewel het in de droogste landen wel een aanvaarde praktijk is, wordt ook daar het meeste afvalwater gewoon geloosd. De onzekerheid omtrent eventuele gezondheids- en milieurisico’s weegt momenteel niet op tegen de voordelen. Elk land hanteert eigen regels omtrent gebruiksmogelijkheden, monitoring, kwaliteitseisen,… Wat de landen wel gemeen hebben, is dat er geen duidelijk kader bestaat en vooral op safe gespeeld wordt.
Ondertussen wegen de klimaatsverandering, droogte en verstedelijking steeds zwaarder door op onze watervoorraden. Het hergebruik van gezuiverd afvalwater kan niet alleen een antwoord helpen bieden op schaarste en vervuiling. Ook het marktpotentieel voor de Europese waterindustie is van onschatbare waarde. Waarom zou Europa niet aan de wereldwijde top willen staan op vlak van watergerelateerde innovatie en technologie?
Onderzoeksrapport Europese Commissie
In februari publiceerde de Europese Commissie een onderzoeksrapport omtrent de kwaliteitseisen voor effluenten bestemd voor de irrigatie van landbouwgrond. Deze studie kadert in een breder Europees actieplan dat de weg naar de circulaire economie moet helpen plaveien. Het document zal de basis vormen voor een coherente – lokale – regelgeving doorheen Europa en zo verdere duidelijkheid creëren voor marktspelers die willen investeren in het hergebruik van water.
Gerecycleerd water voor Israëlische landbouw
Het Europese onderzoeksrapport bevat, niet geheel toevallig, ook heel wat informatie uit Israëlische studies. Het Midden-Oosten droogt op en voor een land als Israël – dat niet moet rekenen op een vlotte samenwerking met de buren – is dat een groot probleem. Reeds sinds de jaren ’90 zet Israël volgens Pleinchamp volop in op hergebruik van afvalwater. Ondertussen gebeurt 60% van de landbouwirrigatie er met behulp van effluenten.
Aquafin biedt aan
Het potentieel van gezuiverd afvalwater staat niet ter discussie. Daarom staan er ook in Vlaanderen wel wat partijen te popelen om een duidelijk kader. Tijdens de droogte van juli 2017 maakte Aquafin de landbouwsector attent op de reeds bestaande mogelijkheden: “Elk bedrijf kan met ons een overeenkomst afsluiten voor de levering van effluenten.”, vertelt Wouter Boncquet van Aquafin. “Jaarlijks zuiveren we bijna één miljard kubieke meter huishoudelijk afvalwater in onze rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). Na een mechanische en biologische behandeling voldoet de kwaliteit aan de vereisten om het te lozen in oppervlaktewater. Maar het is ook perfect geschikt voor toepassingen die geen drinkwaterkwaliteit vereisen. Zo wordt het bijvoorbeeld gebruikt in de industrie, al dan niet na een verdere afzuivering die op het bedrijf zelf plaatsvindt.”
De landbouwsector zet afvalwater voorlopig enkel in tijdens crisisperiodes, en ook dan gebeurt het in zeer beperkte mate. Boncquet: “De psychologische drempel is hoog en er staan ook een aantal praktische hinderpalen in de weg (bv. transport). Maar het ontbrekende wettelijk kader is toch wel het grootste probleem. Momenteel is iedereen overgeleverd aan zijn gezond verstand. Wij raden effluenten vooral aan voor bevloeiing over de grond. Het bespuiten van groenten en fruit die bestemd zijn om rauw gegeten te worden, lijkt ons een minder goed idee. Aquafin onderzoekt trouwens elke aanvraag apart in functie van de waterloop die het gezuiverde afvalwater normaal gezien ontvangt. Het ecologisch evenwicht mag daar immers niet verstoord worden. ”
Kader
Momenteel werkt de Europese Commissie aan een concreet kadervoorstel omtrent de minimale kwaliteitseisen voor het hergebruik van gezuiverd afvalwater in Vlaanderen. Het dossier, dat dit jaar nog verwacht wordt, zal onder andere onderbouwd worden met behulp van het recente rapport. “In Vlaanderen valt het project onder de verantwoordelijkheid van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Deze organisatie zal verschillende partijen, waaronder bv. het Departement Landbouw en Visserij, de sectoren, het FAVV en de FOD Leefmilieu betrekken bij de uitwerking”, vertelt Bart Debussche, sectoradviseur bij het Departement Landbouw en Visserij. “De scope in dit dossier ligt weliswaar voornamelijk op het gebruik van effluenten van rioolwaterzuiveringsinstallaties en niet zozeer op gezuiverd bedrijfsafvalwater. Maar ook dat is een interessante piste. Het hergebruik van proces- en waswater vanuit voedingsindustrieën kan bijvoorbeeld tijdens droogtes een win-winsituatie creëren.”
Samenwerking met Nederland
Hiernaast is het grensoverschrijdende F2AGRI-project ook eentje om in de gaten te houden. De Nederlandse bierbrouwerij Bavaria (Lieshout) en het Vlaamse groenteverwerkend bedrijf Ardo (Ardooie) zullen hun gezuiverde afvalwater ter beschikking te stellen voor de bevloeiing van land- en tuinbouwers in de onmiddellijke omgeving. “Met de steun van het Interreg-fonds zal bij Bavaria een waterverdeelsysteem geïnstalleerd worden en bij Ardo een irrigatienetwerk. In 2019 zullen een honderdtwintigtal landbouwers gebruik kunnen maken van het gezuiverde water”, vertelt Charlotte Boeckaert van het Vlaams Kenniscentrum Water.
Geen ultiem redmiddel
Vlaanderen is één van de meest waterstressgevoelige gebieden in Europa. Dat hebben we te danken aan onze hoge bevolkingsdichtheid en het al te lage grondwaterpeil in sommige regio’s. We halen daarom best alles uit de kast om tekorten op te vangen. Het hergebruiken van afvalwater kan daarbij helpen, maar zal ons niet volledig uit de nood helpen.
Charlotte Boeckaert: “De goedkoopste druppel water is tenslotte nog altijd de druppel water die niet wordt gebruikt. We moeten daarom eerst besparen op ons waterverbruik en vervolgens zoveel mogelijk water hergebruiken, ofwel intern in het bedrijf, ofwel via externen. Maar om de klimaatverandering daadwerkelijk het hoofd te kunnen bieden, moet worden ingezet op het extra bergen van zoet water wanneer er voldoende beschikbaar is. In plaats van het water naar de zee te laten stromen, opteren we beter om het actief en veilig te stockeren in onze ondergrond. Dergelijke watervoorraden zullen ons pas echt veerkrachtig maken tegen de klimaatverandering.”
Wordt dus zeker vervolgd…
Tekst: Katrien Van Miert
Foto: Pexels
