Vlamingen staan sterker stil bij hun ecologische voetafdruk. Meer mensen achten zichzelf ook in staat om eigenhandig de juiste beslissingen te nemen ten voordele van het milieu. Dat blijkt uit cijfers die het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid in 2012 en 2017 verzamelde.
Vijf types consumenten
De recent gepubliceerde studie ‘Milieuverantwoorde consumptie: monitoring, kennis en gedrag’ is een vervolgluik op een gelijkaardig onderzoek uit 2012. In de eerste plaats deelt het rapport de Vlaming op in vijf consumententypes:
- Vastberaden consumenten (22,1%) achten zichzelf in staat om de juiste beslissingen te nemen ten voordele van het milieu en hebben over het algemeen een goed beeld van wat ze zelf bij willen bijdragen. Aan extra verplichtingen hebben ze geen nood, maar financiële stimuli blijven welkom.
- Realistische consumenten (22,3%) dragen graag hun steentje bij aan een beter milieu. Maar ze zijn van mening dat milieuvriendelijke producten en diensten hogere kosten met zich meebrengen. Dit vormt een belangrijke drempel voor deze groep.
- Overtuigde consumenten (21,2%) stellen dagdagelijks milieubewust leven niet in vraag. Ze maken zich zorgen om het milieu. Voor de overheid zien ze een rol weggelegd om burgers te stimuleren tot milieuvriendelijk gedrag.
- Onverschillige consumenten (12,8%) staan helemaal niet stil bij hun ecologische voetafdruk en vertonen geen enkele interesse in de gevolgen van hun dagelijkse keuzes.
- Onwetende consumenten (21,6%) kunnen het belang van hun gedrag niet correct inschatten. Ze hebben nood aan uitgebreide ondersteuning om hun kennis ter zake te vergroten en om milieubewust leven ook financieel haalbaar te maken.
Door de cijfers uit 2012 met die van 2017 te vergelijken stelden de onderzoekers vast dat het aantal onverschillige consumenten aanzienlijk daalde (van 19,3% naar 12,8%). Het aantal vastberaden consumenten steeg met een percentage van een vergelijkbare grootte (van 15,9% naar 22,1%). De andere drie categorieën bleven dus redelijk stabiel.
Milieuthema’s
De studie ging ook op zoek naar nieuwe trends en noden rond de thema’s klimaat en energie, ruimte, mobiliteit, circulaire economie en voeding.
Klimaatopwarming
Het merendeel van de Vlamingen kan zich blijkbaar een beeld vormen van de gevolgen van de klimaatopwarming. De oorzaak van de klimaatopwarming wordt wel eerder extern gelegd. Zo’n 73% legt de oorzaak bij de uitstoot door bedrijven, 60 % acht onze wegwerpcultuur verantwoordelijk en slechts 24% wijst naar de verwarming van onze woningen. Wel verklaart 44% zich bereid om in de toekomst een elektrische wagen aan te schaffen en wil zo’n 33 % kiezen voor hernieuwbare energie. Inzake energiebronnen verwachten de Vlamingen dat het belang van steenkool, stookolie en kernenergie zal afnemen, en wind- en zonne-energie aan een opmars bezig zijn.
Ruimte
De aanwezigheid van basisvoorzieningen zoals scholen, winkels, post… speelt een belangrijke rol bij de keuze van de buurt waarin mensen willen wonen. Omgekeerd schrikken wateroverlast en de aanwezigheid van grootschalige industriële complexen mensen af om zich op een bepaalde locatie te vestigen. Het vrijwaren van ruimte voor natuur wordt gesteund door 81% van de Vlamingen en 57% schaart zich achter het idee om bijkomende bebouwing in open ruimte slechts uitzonderlijk toe te laten. Slechts 25% kiest voor een woning in een stad- of dorpskern en minder dan 10% geeft de voorkeur aan een woning met een gemeenschappelijke tuin. Een meerderheid van de Vlamingen wil zoveel mogelijk groen in hun tuin en verklaart geen chemische onderhoudsproducten te gebruiken.
Mobiliteit
54% van de Vlamingen kiest een vervoersmiddel al naargelang de specifieke omstandigheden van het moment. Een meerderheid (51%) geeft de voorkeur aan het bezit van een personenwagen, terwijl dit voor 19% geen echte must is. 47% zou het gebruik van een autodeelsysteem nooit te overwegen. De wagen blijkt het meest gebruikte vervoersmiddel, zowel voor woon-werkverkeer als voor boodschappen. Opvallend is ook de lage milieu-impact die Vlamingen toekennen aan vliegtuigreizen en de eerder beperkte bereidwilligheid om voor een alternatieve vakantie te kiezen (39%).
Circulaire Economie
Slechts 22% van de Vlamingen kent de term circulaire economie. De manier waarop de Vlaming omgaat met (op)-gebruikte goederen, hangt zeer sterk af van de aard van het product in kwestie. Zo worden smartphones vooral nieuw aangekocht, terwijl meubelen ook tweedehands mogen zijn en tuingereedschap regelmatig ontleend of gehuurd wordt. Een meerderheid van Vlamingen vindt het niet kunnen dat bruikbaar materiaal weggegooid wordt.
De meeste respondenten zijn van mening dat elektrische toestellen langer zouden moeten meegaan, ook als ze daardoor duurder worden. Zo’n 77% verklaart groot elektro of tuingereedschap te herstellen bij defect, dit in tegenstelling tot slechts 35% die beweert kleding te herstellen.
Voedsel
Binnen de categorie voedsel denkt de Vlaming dat vooral het vermijden van verspilling (69 %), het aankopen van seizoensgebonden fruit en groenten (68%) en mijden van verpakte producten (65%) een grote positieve impact kan hebben. De milieu-effecten van een meer gematigd vleesverbruik (34%) en de aankoop van bio-producten (24%) wordt daarentegen lager ingeschat. Opvallend is ook het belang dat Vlamingen hechten aan dierenwelzijn.
In de bevraging werd ook gepeild naar wat Vlamingen onder lokale herkomst verstaan. Voor ongeveer 60% zijn dit streekproducten en/of Belgische producten. Europese producten worden door slechts 13% van de Vlamingen als lokaal beschouwd.
Werk aan de winkel
Minister Schauvliege is verheugd dat de Vlaamse consument bekommerd is over thema’s zoals het verminderen van voedselverspilling, het vrijwaren van de open ruimte en klimaatverandering. “Maar er is nog werk aan de winkel om attitudes en gedrag verder in milieuvriendelijke richting te sturen”, aldus de minister. “Ik nodig ook andere maatschappelijke actoren uit om met de resultaten van de studie aan de slag te gaan.”
Je kan de volledige studie raadplegen op de website van het Departement Omgeving.
Bron teksten en fotomateriaal: Departement Omgeving
