Hoe vergroenen we het Europese geld nu de Europese begroting de klimaatambities niet aankan?

Tekst: Toon Wassenberg – Beeld: Pexels

Je zou het haast vergeten. Tegen de achtergrond van de alles overheersende lokale verkiezingskoorts, hebben we wellicht minder in de gaten dat we ook kort voor de Europese verkiezingen van mei 2019 staan. En in aanloop daar naartoe zijn alle Europese instellingen gefocust op het zogenaamde MFF: het Multiannual Financial Framework, de Europese meerjarenbegroting. We ‘leven’ nu in MFF 2014-2020, de Europese Commissie legde in mei van dit jaar haar voorstel tot MFF 2021-2027 voor aan het Europees Parlement en aan de lidstaten.

Uit wat op tafel ligt, blijkt nu al dat er onvoldoende Europese overheidsmiddelen zijn om alle ambities op klimaat- en milieuvlak waar te maken. Daarom zet de Europese Commissie alles in het werk om ook privaat kapitaal meer te laten renderen voor klimaat en milieu.

Slechte timing

De Europese Commissie, het Parlement en de lidstaten hebben nu ongeveer een jaar om te onderhandelen over dit meerjarenbudget dat moet ingaan op 1 januari 2021. Een akkoord vereist een meerderheid in het Europees Parlement maar, veel lastiger nog, ook unanimiteit tussen de lidstaten min het Verenigd Koninkrijk. Dat wordt niet eenvoudig onderhandelen tegen de achtergrond van de brexit (landing in maart 2019), een dreigende handelsoorlog met de VS, heel wat lidstaten die liever minder dan meer aan Europa zouden spenderen en dat allemaal in volle Europese verkiezingsmodus.

Voor duurzaamheid in Europa, vergroening van de economie, leefmilieu, aanpak van klimaatverandering en biodiversiteit staat er veel op het spel het komende jaar. En of de ‘groene beleidsdomeinen’ nu als winnaar of verliezer uit die budgettaire onderhandelingen komen, we weten nu al dat er een tekort aan geld zal zijn om alle ambities waar te maken. Toch als al het geld rechtstreeks uit de Europese begroting moet komen.

De rekening klopt niet

Reken even mee. De Commissie stelde in mei een meerjarenbudget voor van in het totaal 1.279,4 miljard euro. Voor de groene beleidsdomeinen zijn er potentieel twee bronnen van eigen inkomsten: inkomsten uit de CO2-emissiehandel en (nieuw) het voorstel om 0,8 euro per ton te heffen op niet-gerecycleerd plastic verpakkingsafval. De rest van wat de groene beleidsdomeinen kunnen gebruiken, moet komen uit de algemene pot. Er is sowieso al 180 miljard per jaar nodig enkel en alleen om de energie- en klimaatdoelen voor 2030 te halen. Je weet nog wel: meer dan 27 procent energiebesparing in vergelijking met 2007, meer dan 27 procent hernieuwbare primaire energieproductie en een daling van minstens 40 procent van de broeikasgasuitstoot in vergelijking met 1990. En met die 180 miljard per jaar alleen al voor klimaat en energie kom je aan 1.260 miljard euro van de volledige Europese pot van 1.279,4 voor de periode 2012-2027. Je raadt het al. Dat zal dus niet gebeuren…

In de voorstellen is er 378,9 miljard voor de rubriek ‘natuurlijke rijkdommen en milieu’ voorzien. De rest van de inspanningen moet komen uit de zogenaamde mainstreaming. Hoewel moeilijk te monitoren, zou nu al 20 procent van alle Europese uitgaven ongeacht het thema ook het klimaat moeten vooruithelpen en dat percentage wil de Commissie naar 25 procent bijstellen. Landbouw moet groener, infrastructuurwerken moeten ‘climate proof’ worden, onderzoek en ontwikkeling moeten voor een groter bedrag ten dienste van energie- en klimaatdoelen staan en dergelijke meer. Maar dan nog is de conclusie snel duidelijk. Met enkel overheidsmiddelen gaan alle goed bedoelde ambities niet gehaald worden.

Op zoek naar groen kapitaal

Vleva, het Vlaams-Europees Verbindingsagentschap organiseerde op 3 juli een infosessie om in beeld te krijgen wat Europa aan het doen is om private financiering te verduurzamen. Julian McLachlan van het directoraat-generaal leefmilieu (DG ENV) kwam daar toelichting over geven en ecoTips ging luisteren.

Wat je hierboven kon lezen, heeft men immers bij de Europese Commissie al langer door. De grote interne en internationale engagementen staan in schril contrast tot de eigen middelen om ze waar te maken. Als vier grote engagementen vanuit Europa gelden: de SDG’s, het 7de Europese Actieprogramma Leefmilieu, het klimaatakkoord van Parijs en het pakket Circulaire Economie. Eind 2016 werd een High Level Expert Group in het leven geroepen. Hen werd gevraagd aanbevelingen te formuleren over hoe private financiering meer ten dienste kan gesteld worden van deze engagementen.

De eerste aanleiding is uiteraard het tekort aan overheidsmiddelen. Maar er is meer en daar zit de financiële crisis van de jaren na 2008 ook voor iets tussen. Er is van overheidswege een duidelijke vraag om private kapitaalstromen meer duurzaam te heroriënteren, duurzaamheid mee te nemen in risicoanalyses en om transparantie en meer lange termijn denken te omarmen.

Klimaat en milieu als nieuwe risico’s

Dat klimaat- en milieurisico’s zware financiële risico’s kunnen worden is de laatste jaren duidelijk geworden. Klimaatverandering genereert materiële risico’s: Kan mijn investering onder water lopen of ten prooi vallen aan bosbrand? Zal de woonwijk waar ik in investeer aantrekkelijkheid verliezen wanneer ze nauwelijks nog te koelen is in de zomer? Maar het gaat ook over transitierisico’s op macroschaal. Kijk naar de divestment uit investeringen in fossiele brandstofvoorraden en de risico’s die dat nu al geeft voor aandeelhouders van – in eerste instantie – de grote steenkool- en oliespelers. Naar de impact van waterschaarste op oogsten en daardoor op migratiestromen. En wat kan biodiversiteitsverlies voor bijvoorbeeld de farma-industrie gaan betekenen? Klimaat, waterschaarste en biodiversiteitsverlies verschenen niet zomaar in de top 10 van het Global Risks Report van het World Economic Forum in 2016.

De oefening van de expertengroep kon al meteen starten met het ontwarren van begrippen en labels. Er wordt immers heel wat terminologie door elkaar gebruikt. Wanneer gaat het over duurzame financiering, groene financiering, ESG (environment – social – governance)? Waaronder vat je projecten in verband met klimaatmitigatie, klimaatadaptatie, luchtkwaliteit, maatschappelijk verantwoord ondernemen, hernieuwbare energie,…?

Die nood aan overeengekomen naamgeving (‘common taxonomy’) is dan ook de eerste aanbeveling die te lezen staat in het in januari van dit jaar opgeleverde rapport van de experts. Acht aanbevelingen (waaronder naamgeving, transparantieregels, een nieuw ecolabel, duurzaamheidsstandaarden voor green bonds), worden in het rapport omgezet naar een bijhorend actieplan met tien punten. En in mei van dit jaar lanceerde de Europese Commissie op basis daarvan een eerste pakket voorstellen. Het gaat over een classificatiesysteem om te bepalen hoe duurzaam economische activiteiten zijn door na te gaan in welke mate ze bijdragen tot klimaatmitigatie en -adaptatie, circulaire economie en afvalpreventie, preventie van vervuiling, waterbeheer en gezonde natuurlijke habitats. Over opdrachten voor investeerders (waaronder ook pensioen- en verzekeringsfondsen) om te garanderen dat ze transparantie, milieufactoren, sociale en bestuurlijke impact en risico’s meenemen in hun beslissingsproces. Verder liggen low-carbon benchmarks op tafel om de carbon footprint van investeringen beter in kaart te brengen, alsook de verplichting voor grote bedrijven om hun financiële rapportering aan te vullen met gegevens rond milieu, sociale factoren en governance en verder een ecolabel voor groene financiële producten.

Uw stem telt

Het pakket aan maatregelen heeft als doel om financiële stromen meer te oriënteren richting groene investeringen. Er wordt tegen mei 2019 gewerkt richting een akkoord met de lidstaten en het Europees Parlement. Het is het finale resultaat van die oefening die het moet uitwijzen: kan het tekort aan overheidsmiddelen gecompenseerd worden door andere geldstromen niet enkel voor de economie te laten renderen, maar ook voor het Europese milieu- en klimaatbeleid? En in de rit daar naartoe heeft iedereen in Vlaanderen drie keer een stem die meetelt in de onderhandelingen. Een stem voor de samenstelling van het Europese, het federale en het Vlaamse parlement.

Meer over ECOFINANCE en duurzaam beleggen op 22 oktober tijdens de infoavond ETHISCH BELEGGEN IS VOOR IEDEREEN.