De Olympische Spelen zijn de meest bekeken en de duurste evenementen op aarde. Verwacht wordt dat de helft van de wereldbevolking de Olympische Spelen in Tokio volgt. Deze Olympische Zomerspelen zullen leiden tot uitgaven tussen 12 en 28 miljard dollar, afhankelijk van hoe men telt. Deze bedragen zijn niet atypisch voor een Olympische Zomerspelen. Zij maken het evenement tot een van de duurste seriële menselijke interventies ter wereld. Door hun hoge politieke prioriteit en de wereldwijde aandacht die zij trekken, kunnen de Olympische Spelen de besluitvorming op nationaal en zelfs internationaal niveau wijzigen en mensen over de hele wereld bereiken.
De grote uitgaven en de uitzonderlijke politieke invloed van de Olympische Spelen bieden een kans om de aanzet te geven tot noodzakelijke duurzaamheidstransformaties die veel verder gaan dan de evenementensector, die een triljoen dollar waard is. De Olympische Spelen, bij uitstek een stedelijk megaproject, zouden bijzonder nuttig kunnen blijken bij het aanpakken van de opdoemende duurzaamheidsuitdagingen voor steden in een tijdperk van snelle verstedelijking: het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, het garanderen van sociale vrede en rechtvaardigheid, het zorgen voor duurzame mobiliteit en het beteugelen van stadsuitbreiding.
Samen met hun uitzonderlijke zichtbaarheid bieden de Olympische Spelen een uniek platform om een wereldwijd publiek te bereiken en kunnen zij als model dienen voor steden, landen en andere evenementen in de hele wereld.
Dat de Olympische Spelen duurzaam moeten zijn, is een eis die is vastgelegd in het contract tussen de Olympische gaststeden en het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Duurzaamheid is een van de drie pijlers van de routekaart van het IOC voor de toekomst, de Olympische Agenda 2020, en neemt een prominente plaats in het verlengde daarvan. De duurzaamheidsstrategie van het IOC is erop gericht “ervoor te zorgen dat de Olympische Spelen vooroplopen op het gebied van duurzaamheid”. In 2018 hebben de Verenigde Naties een resolutie aangenomen waarin “sport als een enabler van duurzame ontwikkeling” wordt verklaard en een intentieverklaring wordt ondertekend waarin de bijdrage van de Olympische Spelen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de VN wordt benadrukt. Toch is er een opvallende afwezigheid van systematische studies die dergelijke beweringen in vraag stellen. Het IOC heeft in het begin van de jaren 2000 een poging gedaan om een coherente meting van de effecten van de Olympische Spelen in elke gaststad over een periode van meer dan tien jaar op te zetten, in een poging om duurzaamheidsdoelstellingen op de voorgrond te plaatsen. Alleen de Olympische Winterspelen van Vancouver in 2010 hebben echter de volledige cyclus van deze zogenoemde impactstudie van de Olympische Spelen voltooid, en in 2017 is deze studie vervolgens stopgezet. De weinige onafhankelijke pogingen om de duurzaamheid van de Olympische Spelen, en van mega-evenementen meer in het algemeen, te evalueren, beperken zich tot één editie van het evenement en werken met onverenigbare modellen die longitudinale vergelijkingen onmogelijk maken.
Tegen deze achtergrond evalueert deze bijdrage de duurzaamheid van de Olympische Spelen in een systematisch longitudinaal onderzoek. Ze analyseert de 16 edities van de Olympische zomer- en winterspelen van Albertville 1992 tot Tokyo 2020.
De belanghebbenden van de Olympische Spelen schilderen ze af als toonbeelden van duurzaamheid. Uit onze analyse blijkt dat dit niet het geval is. De Olympische Spelen tussen 1992 en 2020 hebben een gemiddeld duurzaamheidsniveau. Salt Lake City 2002 en Albertville 1992 hebben de beste records, maar behaalden over het algemeen geen hoog duurzaamheidsniveau. Er zijn geen Olympische Spelen die hoog scoren op alle of zelfs de meerderheid van de indicatoren van ons model. Steden als Vancouver en Londen, die zichzelf op de markt hebben gebracht als modellen van duurzame Olympische Spelen en andere Olympische gastheren hebben geadviseerd over duurzaamheid, scoren onder het gemiddelde. Dit resultaat wijst erop dat de retoriek over duurzaamheid niet overeenstemt met de werkelijke resultaten op het gebied van duurzaamheid.
De duurzaamheid van de Olympische Spelen is in de loop der tijd ook aanzienlijk afgenomen. Sommige recente Olympische Spelen zijn zeer slecht op het gebied van duurzaamheid, zoals de Winterspelen van 2014 in Sochi en de Zomerspelen van 2016 in Rio de Janeiro. Dit ondanks de veelgeroemde prioriteit om duurzame Spelen te organiseren sinds ten minste de jaren 2010. De kracht van het Olympische spektakel wordt momenteel niet aangewend om niet-duurzame vormen van mondiale economische productie om te vormen, maar om ze te verankeren. Dit is in strijd met de humanistische idealen van de Olympische Spelen om een kracht te zijn voor vooruitgang en verbetering – voor de mensheid en voor de planeet. Onze analyse toont echter aan dat het organiseren van duurzamere Olympische Spelen mogelijk is. Er zijn Olympische Spelen in onze steekproef die hoog scoren op individuele, zo niet op alle, indicatoren. Dit resultaat trekt de bewering van sceptici in twijfel dat mega-evenementen nooit duurzaam kunnen zijn. Toch zijn er ingrijpende hervormingen nodig om de Olympische duurzaamheid te verbeteren voordat deze evenementen kunnen inspireren en een duurzame toekomst kunnen beïnvloeden. Deze hervormingen moeten zowel gericht zijn op het verminderen van het gebruik van hulpbronnen als op het verbeteren van het bestuur van de Olympische Spelen om duurzame resultaten te bereiken.
De volgende drie maatregelen zijn op korte termijn haalbaar en zouden tot grote verbeteringen op het gebied van duurzaamheid leiden.
Ten eerste, het evenement sterk inkrimpen. Dit zal leiden tot winst op bijna alle duurzaamheidsindicatoren doordat minder middelen nodig zijn. Het zal de koolstofuitstoot door de bezoekers verminderen en de ecologische en materiële voetafdruk verkleinen door de omvang en de kosten van de vereiste nieuwe infrastructuur te beperken. Deze maatregel maakt ook kostenoverschrijdingen en verplaatsing van mensen minder waarschijnlijk. Een vermindering van de persoonlijke aanwezigheid van toeschouwers kan worden gecompenseerd door meeslepende sportinhoud in digitale vorm aan te bieden.
Ten tweede: roteer de Olympische Spelen tussen dezelfde steden. Op die manier is alle vereiste infrastructuur al aanwezig en kunnen de Olympische Spelen worden georganiseerd met minimale sociale en ecologische ontwrichting en tegen minimale kosten.
Ten derde en laatste: verbeter het duurzaamheidsbeheer. Dit betekent dat een onafhankelijk orgaan moet worden opgericht of gemandateerd om geloofwaardige duurzaamheidsnormen te ontwikkelen, te controleren en te handhaven. Deze actie zal verbetering brengen in de huidige situatie, waarin elke Olympische gaststad zijn eigen duurzaamheidsdoelstellingen vaststelt en niet ter verantwoording kan worden geroepen wanneer deze niet worden bereikt.
Momenteel bestaat er onder de belanghebbenden bij de Olympische Spelen grote weerstand tegen dergelijke hervormingen, omdat deze de inkomstenstromen in gevaar zouden kunnen brengen (in het geval van afslanking), de universele aantrekkingskracht van de Olympische Spelen zouden kunnen verminderen (in het geval van roulatie) en strenge, niet-onderhandelbare verbintenissen inzake duurzaamheid zouden kunnen opleggen (in het geval van een beter duurzaamheidsbestuur). Zolang dergelijke maatregelen echter niet zijn genomen, zouden steden en landen overheidsgeld eerder moeten besteden aan andere maatregelen om duurzaamheid te bereiken, en niet aan de Olympische Spelen.
