Vlaanderen heeft tot nu toe fors ingezet op het vergroenen van elektriciteit. Nu komt een volgende fase: vergroenen van gas, als alternatief voor aardgas. Daar hoort onder meer het opschonen bij van biogas tot biomethaan. heeft wat dat betreft een eerste, belangrijke stap gezet door de eerste biomethaaninstallatie van ons gewest te bouwen.
Sedert november 2018 komt daar biomethaan vrij dat in het aardgasnet wordt geïnjecteerd. Misschien zal het later de eerste stap van een groene gasrevolutie blijken.
Hernieuwbare energiebronnen
De EU besliste via een richtlijn dat 20 procent van het energieverbruik op haar grondgebied afkomstig moet zijn uit hernieuwbare bronnen tegen 2020. België moet aan 13 procent komen. Daarnaast moeten alle lidstaten tegen 2020 10 procent van hun transportbrandstoffen uit hernieuwbare bronnen halen. Biogas draagt bij tot het halen van die doelstellingen. En eenmaal die doelstellingen zijn bereikt, gaat de vergroening gewoon verder. Bijvoorbeeld staat in het Interfederaal Energiepact de doelstelling dat ten laatste tegen 2050 “alleen nog gas en elektriciteit van duurzame oorsprong in het systeem aanwezig is.” Maar biogas kunnen we niet zomaar inzetten als vervanging van aardgas. Eerst moeten we het opschonen, zodat zuiverder biomethaan ontstaat. Dat biomethaan is een groen gas.
Biogas ontstaat door het vergisten van o.a. plantaardig afval, mest en rioolslib. Velen verbranden dit biogas nu nog in bijvoorbeeld een wkk (warmtekrachtkoppelingsinstallatie), die daardoor elektriciteit en warmte produceert. Maar het is ook mogelijk biomethaan op te zuiveren tot groen gas dat een verbrandingswaarde en zuiverheid heeft die dicht liggen bij die van aardgas. Dat groene gas kunnen we gewoon injecteren in het aardgasnet. Een andere optie is het te gebruiken als transportbrandstof: dat kan dan hetzij als bio-CNG (Compressed Natural Gas), hetzij als bio-LNG (Liquid Natural Gas).
Eerste biomethaaninstallatie
Vlaams minister van Energie Bart Tommelein deed op 19 maart van dit jaar, in Beerse, de eerstesteenlegging van een vergistingsinstallatie. De bouwt die op de site van IOK Afvalbeheer, naast diens composteringsinstallatie. Jonathan De Witte, Diensthoofd Patrimoniumbeheer en Afvalverwerking, legt uit dat IOK Afvalbeheer alle gft afkomstig van huishoudens uit de Antwerpse Kempen in de nieuwe installatie zal voorvergisten. Het product dat na vergisting overblijft (het digestaat), mengt de intercommunale met vers groenafval. Dat composteert ze dan in haar composteringsinstallatie. Tijdens de vergisting komt biogas vrij dat de onderneming voor 50 à 75 procent ter plaatse, met een wkk, omzet in elektriciteit en warmte en vervolgens ook zelf gebruikt.
Tot daar niets bijzonders. Maar met 25 tot 50 procent van het biogas gebeurt iets anders. De Witte: “Dat schonen we op tot biomethaan. En netbeheerder plaatst een injectiestation om onze productiesite van biomethaan te koppelen met haar bestaande aardgasnet. In 2019 willen we het equivalent produceren van het aardgasverbruik van 250 tot 500 gezinnen; op lange termijn willen we het aandeel biomethaan zelfs laten stijgen tot 100 procent van alle biogas die we maken, wat dan overeen zal komen met het jaarlijkse aardgasverbruik van 1.000 gezinnen.”
IOK Afvalbeheer verwacht eind 2018 het eerste biomethaan. “Dat is een primeur voor België”, glundert Vlaams minister van Energie Bart Tommelein. “We hopen dat dit voorbeeld snel navolging vindt.”
De hoeveelheid gas die de firma omzet tot biomethaan, is net voldoende om alle gebouwen in Merksplas-Kolonie, een erfgoedsite op vijf kilometer afstand, van energie te voorzien. De Witte: “Gemeente Merksplas koopt bij ons biomethaan en zal dit inzetten in een wkk op die site.” Het transport verloopt dus wel via het aardgasnet, waardoor het niet effectief het gas van IOK Afvalbeheer zal zijn dat er verbruikt wordt. De firma heeft momenteel een proefproject lopen met onder meer , de beheerder van de aardgasinfrastructuur, om aan dat gas ‘groen gas certificaten’ toe te kennen. Die bewijzen dat het groene gas uit biomassa is geproduceerd. Het zijn ‘garanties van oorsprong’.
Groen gas voor transport
Vlaanderens actieplan neemt het potentieel van biomethaan als alternatieve brandstof in voertuigen onder de loep. In dat plan staat onder meer: “Aardgas is klimaat- en milieuvriendelijker dan diesel of benzine en laat toe om op korte termijn milieuwinst te boeken. Het blijft echter, indien niet hernieuwbaar geproduceerd, een fossiele brandstof. In de hernieuwbare vorm – biogas/biomethaan- worden de grootste milieuwinsten geboekt. We denken eraan om op termijn een deel van het biomethaanpotentieel in de landbouwsector en de afvalsector te benutten in de transportsector.”
Didier Hendrickx, public affairs manager van : “Bijna 10 procent van het Vlaamse gasverbruik kan worden gedekt door biomethaan. Als dit biomethaan uitsluitend wordt gebruikt in de transportsector, zullen honderdduizenden auto’s en trucks daarop rijden. Transporteurs die deze piste volgen, zullen makkelijk hun milieudoelstellingen halen: ze bereiken dan een CO2-reductie tot 100 procent, naargelang de oorsprong van het biomethaan.”
Vlaanderen achterop t.o.v. Wallonië
Volgens OWS telt Europa al ruim 500 biomethaaninstallaties, onder meer in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Zweden. Nederlanders waarderen biogas vaak op tot groen gas en mengen het bij in het aardgasnet, en vooral de Zweden gebruiken het na opwerking tot bio-CNG ook als autobrandstof. Hendrickx: “Ons land loopt steeds verder achterop in vergelijking met onze buurlanden. Al worden er wel stappen vooruit gezet, bijvoorbeeld met het project van IOK Afvalbeheer. Maar er zijn ook enkele interessante projecten in het Waalse Gewest. Zo zal een biomethaancentrale bouwen die is gekoppeld aan een klein bio-CNG station voor voertuigen; in een tweede fase zouden ze ook kunnen overgaan tot injectie in het aardgasnet.
”Tore Content, algemeen directeur , de Federatie van biogasbedrijven: “In Wallonië is onlangs een ondersteuningsmechanisme uitgewerkt dat biomethaaninjectie mogelijk maakt. In Vlaanderen hebben we met IOK Afvalbeheer een demoproject, maar het wetgevend kader staat nog nergens.”
Sam Tessens, Adviseur bij , het kennisplatform voor biogas in Vlaanderen, gaat dieper in op de Waalse aanpak: “Voor elke megawattuur biomethaan die de producenten daar in het gasnet injecteren, ontvangen ze een garantie van oorsprong. Eigenaars van wkk’s die draaien op aardgas, kunnen die kopen. Zo vergroenen ze hun gasverbruik en produceren ze in se geen grijze elektriciteit en warmte, maar groene. Daardoor komen ze in aanmerking voor extra ‘certificats verts’, groenestroomcertificaten dus, bijkomend op het aantal dat ze al krijgen met hun fossiele wkk.”
Hendrickx, Content en Tessens vinden dat ons gewest dus niet alleen achter loopt op onze buurlanden, maar ook op Wallonië. Minister Tommelein legt uit waarom er in Vlaanderen nog geen garanties van oorsprong zijn: “In ons gewest werken we op basis van investeringssteun. Al sinds 2013 komt biomethaan in aanmerking voor ondersteuning via de call groene warmte. In eerste instantie namen we enkel projecten voor productie en injectie van biomethaan in aanmerking; nadien breidden we dit uit naar transporttoepassingen zonder injectie.”
Hij geeft wel toe dat ook hij intussen garanties van oorsprong genegen is: “Zodra duidelijk is hoe de Europese aanpak er wat dat betreft uit zal zien, stel ik voor de Vlaamse aanpak te bespreken en daarop af te stemmen. Op die manier kunnen we onmiddellijk de Europese randvoorwaarden meenemen.”
Bijkomend potentieel
Volgens Tore Content zou “de volgende Vlaamse Regering er goed aan doen meer op biomethaan in te zetten, want het gasverbruik is bijna dubbel zo groot als het elektriciteitsverbruik. Het zorgt ook voor meer diversificatie dan in het klassieke zakenmodel, wat goed is.”
Hij laakt Vlaanderens “korte termijnbeleid en de op zichzelf staande maatregelen.” Die zorgen ervoor dat tot vandaag het maatschappelijke nut van biogascentrales nog niet is uitgestegen boven deze van een beperkte rol in de energiesector: “Nochtans heeft biogas heus niet enkel op energievlak een rol te spelen. Denk maar aan zijn waarde ervan in het klimaatdebat, in landbouw, bij chemie en bovenal, bij duurzame afvalverwerking.”
Content is wel tevreden dat het Vlaamse gewest eindelijk de productie van biomethaan en de mogelijkheden het te injecteren, begint te faciliteren. “Het is vooral op deze, en andere vormen van innovatie in de biogassector, dat we nu best inzetten”, vindt hij, “om pas daarna te mikken op bijkomende groei van het marktaandeel. Als grensoverschrijdende samenwerking tussen lidstaten kan plaatsvinden, kan die zelfs exponentieel worden.”
Vergisten versus vergassen
Groen gas kunnen we overigens niet alleen produceren door vergisting. Zo is er de mogelijkheid biomassa te vergassen, waardoor syngas ontstaat, ook wel synthetisch gas genoemd. Dat bestaat vooral uit koolmonoxide en waterstof; het is mogelijk daar methaan van te maken. Syngas is ook op andere wijze te maken, namelijk via power-to-gas technologie. Met bijvoorbeeld overschot aan elektriciteit van windmolens en zonnepanelen voert die dan elektrolyse uit op water, waardoor waterstof vrijkomt. Daarvan is syngas te maken; van dat syngas zijn dan weer veel andere producten te maken, onder andere, methaan, dat dan eveneens een groen gas is. De waterstof kan ook worden ingezet bij een methode die biogas opzuivert tot biomethaan.Hendrickx: “We schatten dat we in de EU 20 procent van het aardgasverbruik kunnen dekken met diverse soorten groen gas, waaronder biomethaan. Door technologische vooruitgang zal dat percentage in de toekomst nog toenemen.”
Stéphane Bocqué, Communication Manager bij (Federation of Belgian Electricity and Gas Companies): “Ook wij willen het beperkte Belgische potentieel aan lokale biomassa maximaal benutten, en wat dan nog aan gas nodig is, aanvullen met synthetisch gas uit wind- en zonne-energieproductie. We ondersteunen dus stappen, zoals die van IOK Afvalbeheer, richting vergroening van gas.”
| Huidige knelpunten biomethaan
Volgens Sam Tessens, adviseur bij Biogas-E, kunnen we ons de vraag stellen waarom er in België tot nu toe geen biomethaan was, terwijl dat er in onze buurlanden al jaren is. De twee belangrijkste redenen zijn volgens hem: een weinig flexibel steunkader en een gebrek aan duidelijke visie en wettelijk kader op Vlaams én federaal niveau omtrent biomethaan. Daarnaast zijn er nog enkele andere knelpunten zoals het registratiesysteem met garanties van oorsprong. Als dat er is, kan het biomethaan op eenvoudige manier verhandeld worden, dubbeltelling vermeden worden en het duurzaamheidsaspect gewaarborgd blijven. Vierde knelpunt: onduidelijkheid over productiekost en marktwaarde, wat potentiële kopers en producenten remt. Ten vijfde: het productiepotentieel. Het is nodig goed het potentiële groeipad te kennen om voorspellingen te kunnen doen over de productieniveaus van biomethaan in de toekomst. Dat is nodig om biomethaan in Vlaanderen beter te situeren binnen het energielandschap, en om te helpen een beleid daarrond uit te stippelen. Dat biomethaan nog zeer onbekend is bij het brede publiek, tenslotte, is het zesde knelpunt. |
Foto’s: cluster Tweed
