Europese Unie kondigt strategie ivm kunststoffen en plastics aan

EU stelt ambitieuze strategie in verband met kunststoffen en plastics voor

Alle kunststof verpakkingen op de Europese markt in 2030, moeten recycleerbaar zijn

Tekst: Hilde De Wachter

Op 16 januari 2018 nam de Europese Commissie de allereerste Europese strategie in verband met kunststoffen en plastics aan. Europa legt hiermee de basis om in de komende jaren een aantal initiatieven te nemen om zo de verspreiding van kunststoffen in de omgeving tegen te gaan. Hoewel deze strategie nog geen regelgeving of bindende voorschriften inhoudt, geeft ze wel een goed idee van de acties waar we ons de komende jaren aan mogen verwachten.

De strategie kadert in het circulaire economie beleid van de Europese Unie en heeft ook linken naar REACH, het beleid rond microplastics, oxo-plastics, het gebruik van kunststof zakken, het inzamelen van afval in havens, het beleid ivm. kritieke grondstoffen en de engagementen ivm. de Sustainable Development Goals. Kortom een complex thema in een complexe samenleving.

Te weinig Europese recyclage

Momenteel produceren Europeanen jaarlijks 25 miljoen ton plastic afval waarvan minder dan 30% ingezameld wordt voor recycling; 31% van het kunststofafval wordt gestort en 39% wordt verbrand. In België is het recyclagepercentage voor huishoudelijk plastic verpakkingsafval 39,3% ofwel 83.502 ton plastic gerecycleerd. Via de uitbreiding van de plastic fractie in de blauwe zak vanaf 2019 streeft FostPlus naar een recyclagepercentage van 63%.

Tweederde van het kunststofafval is afkomstig van verpakkingen. Bovendien komen nogal wat plastics, apart ingezameld of niet, terecht in de verbrandingsoven. En Europa exporteert veel kunststof afval. “Een verlies van waardevolle grondstoffen naar derde landen, dat kunnen we ons niet blijven veroorloven,” klinkt het bij de initiatiefnemers. “Daarvoor willen we alle tools gebruiken die in ons bereik liggen: regelgeving, incentives, fondsen en subsidies, samenwerkingen, …” Frans Timmermans, eerste vice-president en verantwoordelijk voor duurzame ontwikkeling: “De enige echte oplossing ligt in het reduceren van kunststofafval door meer te recycleren en te hergebruiken. We moeten daarom investeren in innovatieve nieuwe technologieën die veilig zijn voor burgers en leefmilieu maar die ook onze industrie competitief houdt.”

In december 2017 was er al een voorlopig akkoord over de doelstelling om 65% van verpakkingsafval te recycleren tegen 2025 en 70% tegen 2030, met daarbij een specifiek doel voor verpakkingsafval gemaakt van kunststoffen: 50% tegen 2025 en 55% tegen 2030.

EU strategie plastics

Circular by design

Waar er in het verleden vooral gewerkt werd op het inzamelen en recycleren van afval (met Vlaanderen als koploper voor het inzamelen en recycleren van reststromen in Europa) en dus daarbij vooral de aanbodzijde aanwakkerde, zet Europa nu ook in op ecodesign om zo de vraagzijde van de keten warm te maken. Het is de bedoeling dat verpakkingen op zo’n manier ontworpen worden, dat ze recycleerbaar ‘by design’ zijn. Het zou daarbij bijvoorbeeld helpen dat de additieven die aan kunststoffen toegevoegd worden, gereguleerd worden. Sommige van deze additieven zorgen er nl. voor dat de kunststoffen moeilijk herbruikbaar zijn voor andere toepassingen.

Daarnaast kijkt Europa op welke manier kunststof kan ingezameld worden om ervoor te zorgen dat de output van het recyclageproces een grondstof oplevert die waardevol is voor de verpakkingsproducenten. Gerecycleerde grondstoffen moeten immers kunnen concurreren met hun ‘maagdelijke’ alternatieven. En Europa wil samenwerken met de producenten van plastic verpakkingen om hen te overtuigen om gerecycleerde kunststoffen te gebruiken in hun verpakkingen. Deze aanpak moet een antwoord bieden op de problemen die de recyclagebedrijven nu aankaarten, nl. dat ze de gerecycleerde materialen moeilijk verkocht krijgen omdat er onvoldoende vraag naar is. Uit cijfers blijkt dat de vraag naar gerecycleerde plastics maar 6% van de totale grondstofkunststofvraag omvat. Tegen 2030 wil de EU deze vraag gevoelig zien stijgen, met een factor 4.

Werner Annaert van de bedrijfsfederatie van recyclagebedrijven, Go4Circle, verwoordt het zo: “De Europese strategie zet duidelijk in op meer recyclage. Dat kunnen we alleen maar toejuichen. Maar voor ons is er weinig sprake van zogenaamde pull-maatregelen. Er is wel sprake van een Green Public Procurement, waarbij er voorgesteld wordt om voor openbare aanbestedingen voorwaarden op te leggen voor een zekere recycled content in de producten en materialen die overheden aankopen. Maar er zijn te weinig initiatieven om de afzet van gerecycleerde materialen te verzekeren. Als we afval steeds meer gaan recycleren, gaan er steeds meer recyclaten beschikbaar zijn. We moeten ervoor zorgen dat die vlot hun weg vinden naar de markt, bijvoorbeeld door btw-verlaging op producten met gerecycleerde materialen zodat ook de consumenten aangespoord worden om dergelijke producten te kopen. Zo niet riskeren we de afvalberg te vervangen door een recyclageberg. Het is meer dan tijd dat de vele goede woorden omgezet worden in concrete daden.”

CO2-impact wereldwijd

Dat de productie van kunststoffen en de verbranding van kunststofafval een serieuze impact heeft op de wereldwijde CO2-uitstoot, spreekt voor zich. Het gaat om naar schatting 400 miljoen ton CO2 per jaar. Indien we erin zouden slagen om alle kunststofafval wereldwijd te recycleren dan zou dit een energiebesparing betekenen van 3,5 miljard vaten olie per jaar.

Zwaar weer voor microplastics en oxo-plastics

In het kader van de Europese kunststoffenstrategie is er extra aandacht voor microplastics en oxo-plastics. Recent hoor je steeds meer berichten over zeer kleine kunststofdeeltjes (kleiner dan 5 mm) die terecht komen in het milieu, in dieren, in onze voeding en dus ook in ons eigen lichaam. Sommige daarvan worden doelbewust aan producten toegevoegd, bijvoorbeeld in cosmetica, andere zijn het resultaat van de afbraak van kunststoffen.

In het kader van REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals Regulation) worden de doelbewust gebruikte microplastics nu onder de loep genomen. Er volgt naar alle waarschijnlijkheid een verbod op het gebruik van deze doelbewust gebruikte microkunststoffen.

Oxo-plastics zijn dan weer kunststoffen die zo ontworpen zijn dat ze gemakkelijk afbreken, bijvoorbeeld onder invloed van warmte of UV-stralen. Maar omdat deze afbraak enkel onder bepaalde omstandigheden gebeurt, is het bijna onmogelijk te bepalen wanneer deze kunststoffen in de natuur zullen degraderen. Daarbij komt dat er potentieel toxische stoffen kunnen vrijkomen bij de afbraak van deze oxo-kunststoffen en dat ze het recyclageproces van reguliere kunststoffen kunnen verstoren. Daarom start de EU een procedure om deze oxo-plastics te beperken.

Inzetten op innovatie

Om de verschillende spelers in de waardeketen dichter bij elkaar te brengen, is er nog veel werk aan de winkel, zowel in de hoofden als op het terrein.

De EU voorziet alvast 100 miljoen euro extra voor projecten die inzetten op het ontwikkelen van slimmere en beter recycleerbare plastic materialen. Dit komt bovenop andere al bestaande initiatieven zoals de 250 miljoen euro die al gebruikt werd in Horizon 2020 voor projecten in dit thema.

Daarnaast kijkt de EU naar de kunststoffenindustrie. De industrie wordt uitgenodigd om deel te nemen aan een oefening die moet bekijken of het mogelijk is om 10 miljoen ton gerecycleerde plastics in nieuwe producten te verwerken tegen 2025.

Waarom niet gewoon inzetten op biodegradeerbare kunststoffen?

Het lijkt een voor de hand liggende oplossing om alle gewone plastics te vervangen door hun biodegradeerbare vorm. Maar dat is het niet. De Europese Unie wijst op het ontbreken van duidelijke labels voor deze producten, zodat consumenten moeilijk het verschil kunnen vaststellen tussen de verschillende soorten plastics. Op die manier kunnen ze net voor meer afval zorgen dan voor minder afval.

Daarnaast ontbinden sommige van deze plastics maar in specifieke omstandigheden en neemt dit ook zijn tijd. Of ze moeten behandeld worden in bedrijven die daarin gespecialiseerd zijn.

Gooi je ze bij de reguliere plastics, dan kunnen ze het recyclageproces van deze kunststoffen compromitteren, met alle gevolgen van dien.

Daarom zal de EU eerst inzetten op nieuwe regels voor labelen van deze kunststoffen.

Bedrijven nemen initiatieven

Hoewel het aandeel van gerecycleerde grondstoffen in producten nog onvoldoende is, zitten bedrijven niet stil. Dat blijkt uit een aantal mooie business initiatieven, binnen en buiten Europa:

 200.000 nieuwe banen in de circulaire economie

De Europese Commissie maakt zich sterk dat de kunststoffenstrategie niet alleen goed is voor het milieu en onze gezondheid, maar ook voor de economie. Zo gaan de initiatiefnemers, vice-president Frans Timmermans, vice-president Jyrki Katainen, en de commissarissen Karmenu Vella en Elzbieta Bienkowska ervan uit dat het initiatief zal leiden tot 200.000 nieuwe banen in Europa tegen 2030.

Wat volgt er nu?

Het mag duidelijk zijn dat het aannemen van de plastics strategie door de Europese Commissie slechts het begin is. Op diverse vlakken en in uiteenlopende regelgevingen is er nog veel werk te doen. We lichten er een paar zaken uit:

  • Indien alles vlot gaat, zal de Commissie later in 2018 het voorstel voor plastics voor eenmaling gebruik indienen. Het zijn nl. bij voorbaat deze plastics die gemakkelijk in de omgeving terecht komen. Denk daarbij aan drankflesjes en hun dopjes, zakken, verpakking van snoep, ballonnen, verpakking van voeding, wegwerpkopjes en bestek, …
  • Momenteel loopt er een openbare raadpleging over zwerfvuil op zee, waaraan je nog tot 12 februari kan deelnemen
  • De nieuwe richtlijn ivm. havenontvangstvoorzieningen is naar het Europese Parlement en de Raad. Deze moet er mee voor zorgen dat het voor schepen eenvoudiger wordt om hun afval aan wal te brengen. Nu lozen nogal wat schepen dit (illegaal) op zee.
  • De bespreking ivm. de herziening van de richtlijn over verpakking en verpakkingsafval moet opgestart worden en er moeten in de loop van 2019 richtlijnen volgen.

De beloftes van de nieuwe kunststofstrategie van de Europese Commissie in een notendop

  1. Recycling interessant maken voor het bedrijfsleven: Nieuwe voorschriften inzake verpakkingen worden ontwikkeld ter verbetering van de recyclebaarheid van op de markt gebruikte kunststoffen, en voor een grotere vraag naar gerecycleerde kunststoffen. Naarmate er meer plastic wordt ingezameld, moeten er betere en grotere recyclinginrichtingen worden gebouwd, en er moet een beter en genormaliseerd systeem komen voor de afzonderlijke inzameling en sortering van afval in de hele EU. Dit zorgt voor een besparing van honderd euro per ingezamelde ton. Het biedt ook een grotere meerwaarde voor een meer concurrerende en veerkrachtige kunststofindustrie.
  2. Plastic afval terugdringen: Europese wetgeving heeft in verscheidene lidstaten al geleid tot een aanzienlijke vermindering van het gebruik van plastic zakken. Europese lidstaten waren al verplicht (sinds november 2016) om maatregelen te nemen die het gebruik van plastic zakken terugdringen. De EU wil een reductie van 50% in 2017 en van 80% in 2019, vergeleken met de cijfers van 2010.
    De nieuwe plannen zullen zich nu richten op ander plastic voor eenmalig gebruik en vistuig, als ondersteuning van nationale bewustmakingscampagnes en voor de vaststelling van de reikwijdte van in 2018 voor te stellen nieuwe EU-regels, op basis van een raadpleging van belanghebbenden en bewijsstukken. De Commissie zal verder maatregelen nemen ter beperking van het gebruik van microplastics in producten, en normen voor biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen vaststellen.
  3. Vervuiling op zee een halt toeroepen: De nieuwe regels inzake havenontvangstvoorzieningen pakken zwerfvuil op zee aan, via maatregelen die ervoor moeten zorgen dat scheepsafval en op zee ingezameld afval niet worden achtergelaten maar naar land worden teruggebracht en daar correct worden beheerd. Tevens inbegrepen zijn maatregelen ter vermindering van de administratieve lasten voor havens, schepen en de bevoegde autoriteiten.
  4. Investeringen en innovatie stimuleren: De Commissie zal richtsnoeren voor de nationale autoriteiten en Europese bedrijven opstellen over de wijze waarop plastic afval aan de bron kan worden geminimaliseerd. De steun voor innovatie zal worden geïntensiveerd, met een bijkomend bedrag van 100 miljoen EUR voor de ontwikkeling van slimmere en beter recyclebare kunststofmaterialen, voor efficiëntere recyclingprocessen en om gevaarlijke en verontreinigende stoffen uit gerecyclede kunststoffen op te sporen en te verwijderen.
  5. Aanzetten tot wereldwijde wijzigingen: De Europese Unie maakt haar eigen huiswerk, en verder werken we samen met partners uit de hele wereld op zoek naar mondiale oplossingen en om internationale normen te ontwikkelen. We blijven ook steun verlenen aan anderen, zoals we eerder hebben gedaan met de sanering van de Ganges in India.

Meer info over de EU plastic strategie

De volledige Europese strategie in verband met kunststoffen

(beeld: Dreamstime en Pexels)

Nieuwsbrief

In je mailbox: aankondigingen van opleidingen, events, nieuws en inzichten over duurzaamheid.

"*" indicates required fields

Consent*
This field is for validation purposes and should be left unchanged.