Vijf keer al, werd de Aarde sinds haar ontstaan getroffen door een uitstervingsgolf. De Devoon massa-extinctie was de tweede in het rijtje. Samen met een internationaal wetenschappersteam legde geoloog David De Vleeschouwer (Universiteit Bremen | VUB) enkele interessante nieuwe inzichten rond deze uitstervingsronde bloot. Bijna al het leven in de oceanen werd toen verstikt door een overdreven aanvoer van nutriënten,… en dat klinkt ons wel bekend in de oren.
Devoon-tijdperk
Het Devoon was een bijzonder tijdperk: Grote vissen domineerden de oceanen en koraalriffen floreerden. Op het land leefden wel enkele zeldzame insecten en amfibieën maar van grote landdieren was absoluut nog geen sprake. De Devoon-extinctie vond immers 374 miljoen jaar geleden plaats, meer dan 300 miljoen jaar voor de meteorietinslag die de dinosauriërs uitroeide. “Het klimaat tijdens het Devoon kan het best omschreven worden als een extreem broeikasklimaat, met veel meer CO2 in de atmosfeer dan vandaag,” zegt David De Vleeschouwer. “Wanneer het juist begon fout te lopen tijdens het Devoon, daar hadden we tot voor kort het raden naar. Maar ons internationale team is er ondertussen in geslaagd om te berekenen wanneer de Devoon-oceanen quasi onleefbaar werden. Omdat we nu weten wanneer de extinctie plaatsvond, kunnen we ook conclusies trekken omtrent de oorzaak, al is er nog geen onomstotelijk bewijs voorhanden.”
Landplanten verstikten waterleven
Volgens het team van David De Vleeschouwer zouden landplanten hoogstwaarschijnlijk verantwoordelijk zijn voor de Devoon-extinctie. Tijdens het Devoon ontwikkelden planten op het vasteland diepe wortelnetwerken en houtachtige weefsels die hen een evolutionair voordeel opleverden bij het koloniseren van de continenten. Het succes van de landplanten had echter verstrekkende gevolgen: De biomassa van dode planten stroomde via waterwegen naar de oceanen. “Met andere woorden, de Devoon-oceanen werden verstikt door voedingsstoffen van rottende planten. Dit rottingsproces eiste de zuurstof op van de andere levensvormen in het water.” aldus De Vleeschouwer. “In de periode van de massa-extinctie draaide de aarde bovendien in een quasi perfecte cirkel rond de zon. Hierdoor waren er lange tijd geen extreme seizoenen, vertraagden verticale zeestromingen en kwam er amper verse zuurstof in de oceanen terecht. Dit bespoedigde de uitstervingsgolf, maar vooral de overvloedige aanvoer van nutriënten blijft voor ons de hoofdschuldige.”
En nu?
Hoewel het team niet onderzocht wat de mensheid momenteel kan leren uit de gebeurtenissen in het Devoon, vallen er volgens De Vleeschouwer wel enkele interessante parallellen te trekken: “Ook vandaag stoomt er een teveel aan nutriënten naar onze oceanen. De planten van tijdens het Devoon zijn vervangen door de gekende reststoffen van onze moderne levensstijl. Het zuurstofgehalte in de oceanen is reeds gedaald en op lange termijn kan dit ernstige gevolgen hebben.”
Wil je graag meer weten over dit onderzoek? Alle bevindingen werden gepubliceerd in Nature Commons.
Bron: Vrije Universiteit Brussel
Foto: © Sebastian Voortman
