Brugge
(Beeld: Shutterstock)

Laat bakstenen en beton in stedelijke gebieden wijken voor meer groen en blauw

In België leven we in drukbevolkte en verstedelijkte gebieden. Meer dan ooit is natuur essentieel als tegenwicht voor bakstenen en beton. In november 2021 publiceerde de Hoge Gezondheidsraad een nieuw advies over deze actuele thematiek. In haar advies neemt de Raad de invloed van een groene en blauwe natuuromgeving op de menselijke gezondheid onder de loep. Het document bundelt een overzicht van wetenschappelijke kennis met een leidraad voor lokale besturen, ruimtelijke planners en de gezondheidssector om deze kennis in de praktijk om te zetten.

Wisselwerking tussen gezondheid en ecosysteem

Medische voorzieningen en de aanwezigheid van gezonde voeding, schone lucht en zuiver water. Dat zijn al jarenlang de bouwstenen om de menselijke gezondheid en het voorkomen van ziektes te bevorderen. Tot nu toe werd de invloed van de bebouwde omgeving en het belang van groen en water voor gezond leven miskend. De onderlinge verbanden tussen de natuur en de menselijke gezondheid zijn echter variabel en complex. En ook al is de kennis hierover nog in volle ontwikkeling, toch kunnen onderzoekers al bepaalde scenario’s formuleren met betrekking tot zowel voordelen als risico’s voor de menselijke gezondheid.

In haar 54 pagina’s tellend adviesrapport focust de Hoge Gezondheidsraad op de gunstige interacties tussen de natuur en de menselijke gezondheid. Omdat ons land gekenmerkt wordt door een zeer hoge verstedelijkingsgraad, legt de Raad de klemtoon op de effecten van de natuur op de menselijke gezondheid in een stedelijke omgeving.

Voordelen in de kijker plaatsen, nadelen beperken

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van (meer) groen en water in stad of gemeente de lichamelijke en mentale gezondheid van haar bewoners en bezoekers een echte boost kan geven. De waaier aan groen- en blauwelementen is breed: bomen, groenvoorzieningen, parken, groendaken en -muren, bossen, kanalen, rivieren, vijvers en alle levende organismen daarin… Met deze elementen kunnen lokale besturen, ruimtelijke planners en bouwprofessionals aan de slag gaan om de luchtkwaliteit te verbeteren, geluidshinder te beperken en hitte in stadscentra op natuurlijke wijze te reguleren. Bovendien wordt een uitnodigende setting gecreëerd voor een actieve levensstijl, meer sociale cohesie en ontspanningsmomenten.

Naast deze talrijke voordelen kan meer groen en blauw in stad of gemeente echter ook (natuurgerelateerde) risico’s veroorzaken. Bij een ondoordachte invulling van groen en water kan de nabije aanwezigheid van dieren, insecten en planten in bepaalde gevallen schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid, met bijvoorbeeld besmettelijke ziektes of allergieën. “Door natuur op een doordachte manier in te plannen in de stad en rekening te houden met alle factoren, vinden we de meest optimale balans”, stelt de Hoge Gezondheidsraad in haar advies. Tegelijk bevestigt ze dat op dit vlak extra onderzoek wenselijk is.

Geen standaardrecept voor succes

Stedelijke sociaal-ecologische systemen zijn en blijven complex. In haar advies stelt de Raad dan ook dat, ondanks het snel toenemend aantal relevante wetenschappelijke studies over dit thema, er onzekerheden en onbekenden blijven bestaan over de onderlinge verbanden tussen natuur en gezondheid. Met andere woorden: de eventuele positieve impact van groen en blauw in de stad hangt mede af van de kenmerken van het stedelijk gebied. Elk gebied heeft immers zijn eigen specifieke natuurlijke sociale, culturele en economische kenmerken.

Naar een stapsgewijze aanpak voor lokale besturen

De Hoge Gezondheidsraad beveelt daarom een voorzichtige, stapsgewijze aanpak aan bij het vergroenen en/of verblauwen van stedelijke gebieden, waarbij volop middelen en tijd ingezet moeten worden voor een grondige monitoring en regelmatige terugkoppeling aan lokale besturen. Op die manier zal het mogelijk zijn om bepaalde ingrepen tijdig bij te sturen indien nodig. Of zoals de Raad het in haar advies verwoordt: “Een geleidelijke aanpak voorkomt niet alleen dat onomkeerbare of ondoeltreffende paden worden gevolgd, maar helpt ook de wetenschap vooruit om deze complexiteit beter te begrijpen”.

Inzetten op een transdisciplinaire samenwerking

In het advies van de Hoge Gezondheidsraad staan tal van aanbevelingen om stedelijke gebieden richting duurzaamheid te sturen. Het in de praktijk brengen van deze aanbevelingen vergt de nodige multidisciplinaire afstemming, met name tussen volksgezondheid, lokale overheden en bewoners, ruimtelijke planners en gezondheidsexperts.

In het kader hiervan organiseert de Hoge Gezondheidsraad in het voorjaar van 2022 een interactief debat, waarin de aanbevelingen van dit rapport verder toegelicht en becommentarieerd zullen worden door experten uit de praktijk. Concrete info over dit debat volgt later.

Nieuwsbrief

In je mailbox: aankondigingen van opleidingen, events, nieuws en inzichten over duurzaamheid.

"*" indicates required fields

This field is for validation purposes and should be left unchanged.