Een aantal maanden geleden kreeg ik het boek Voeten in Braziliaanse aarde van Luc Vankrunkelsven toegestuurd. Het is niet abnormaal dat ik boeken toegestuurd krijg, meestal in de hoop dat ik deze voor ecoTips recenseer. Maar normaal gezien vraag ik zelf gericht recensie exemplaren aan. Dit boek had ik niet aangevraagd. Nadat ik er even in gebladerd had, had ik het aan de kant gelegd. Ik had nog niet beslist wat ik ermee zou doen.
Net voor de kerstvakantie heb ik het toch opnieuw vastgenomen en ben erin begonnen. Het zijn tenslotte maar 120 pagina’s. Dus ik dacht: “Veel tijd heb ik er niet aan te verliezen.”
Het boek Voeten in Braziliaanse aarde, is eigenlijk een boek over de boeken van Luc Vankrunkelsven. Ik had nog geen enkel boek van de auteur gelezen dus vermoedelijk was ik de ideale lezer voor dit boek.
Maar eerst een korte introductie over Luc Vankrunkelsven.
Wie is Luc Vankrunkelsven?
Luc Vankrunkelsven is norbertijn van Averbode en medewerker van wervel.be. Hij leeft en werkt deels in Brazilië en deels in Europa. Hij werkte eerst in Zuid-Brazilië met een boerensyndicaat van kleine, familiale boeren. Op vraag van Braziliaanse bewegingen thematiseert hij in Europa sinds tien jaar de Cerrado, een savannegebied van twee miljoen km2 in het hart van Brazilië. Met zijn 40 miljoen jaar is dit één van de oudste en waardevolste ecosystemen ter wereld. Het gebied wordt sterk bedreigd door monocultuur soja voor de kippen en varkens van Europa en China. Stilaan beginnen grotere bewegingen zoals Friends of the Earth-Europe, Greenpeace, WWF en Fern de bescherming van de Cerrado in hun sensibliseringswerk op te nemen.
Voeten in Braziliaanse aarde – Zoektocht naar en met oorspronkelijke volkeren
Het boek geeft een introductie over Luc Vankrunkelsven, zijn activiteiten, zijn inspiratie, zijn missie en zijn overtuigingen. Het is deels in de ‘ik’-vorm geschreven maar er zit ook een interview met Luc in en verder een aantal mensen die over Luc schrijven: over de manier waarop ze met hem in contact gekomen zijn, de manier waarop ze samen voor hetzelfde doel strijden enzovoort.
Om Luc beter te leren kennen, zijn er vervolgens een aantal passages uit zijn vorige boeken in dit boek verwerkt.
Eerlijk gezegd wist ik de eerste helft van het boek niet goed wat ik ermee aan moest. Het bestaat uit verschillende invalshoeken en verhaallijnen die samenkomen. Maar inhoudelijk vond ik het wel interessant dus heb ik het toch uitgelezen.
Naar het einde van het boek citeert de auteur uit een boek uit 2018: De kikker die zich niet laat koken – Klimaat in beweging. Die titel deed bij mij een belletje rinkelen. Ik dook in mijn boekenkast en inderdaad: dat boek stond er ook, nog ongelezen. Het leek me dan ook een goed idee om ook dat boek te lezen en meteen het recentste bij de distributeur aan te vragen: Een wereld van verdoken slavernij – Impressies onderweg.
Zodoende heb ik de afgelopen dagen de 3 boeken van Luc Vankrunkelsven uitgelezen.
En ik moet iets bekennen: ik hou niet van dagboekverslagen. Dikke pech want Luc schrijft … dagboekverslagen. Elk jaar trekt hij voor een aantal weken naar Brazilië en daar pent hij zijn ervaringen en inzichten neer. Die belanden dan in een boek dat jaarlijks of om de twee jaar uitkomt.
Ik heb mezelf dus enigszins moeten overhalen om toch verder te lezen, niet omdat de inhoud niet interessant was maar omdat ik de vorm niet aangenaam vind.
Voor iemand als ik, die de geschiedenis en het heden van Brazilië nauwelijks kent, die de auteur niet kent en die Wervel als organisatie niet goed kent, voelde ik me dikwijls een buitenstaander. Er kwamen verschillende mensen, locaties, evenementen, publicaties enzovoort ter sprake, die ik niet kende en waarvan ik ook niet meteen dacht: “daar wil ik alles over weten, ik begin het op te zoeken.”
Zonde van de tijd dus?
Nee toch niet. Luc Vankrunkelsven heeft het doorheen deze 3 boeken (en vermoedelijk ook doorheen zijn andere boeken) over interessante thema’s die ons op het eerste gezicht misschien niet rechtstreeks aanbelangen, maar dat is slechts schijn.
Ontbossing en houtkap in Brazilië
Groot is meestal onze verontwaardiging over de massale ontbossing van het Amazonewoud in Brazilië. De auteur legt echter fijntjes de link tussen onze massale vraag naar soja voor veevoeder en de ontbossing. Wij, Europa, Azië en de Verenigde Staten, hebben er sinds de Tweede Wereldoorlog met tal van verdragen voor gezorgd dat het voor Brazilië economisch erg interessant werd om plantages aan te leggen met monoculturen zoals soja en suikerriet. We bouwen nog altijd verder aan die relatie om de logistiek nog beter en sneller te maken. We hoeven dus niet met de vinger naar de Braziliaan te wijzen maar naar onszelf. Dat wil eigenlijk ook zeggen dat we de sleutels zelf in handen hebben om er iets aan te doen. Maar de lobby is groot.
Zelf ben ik erg begaan met de lokale landbouwers en de Vlaamse, Belgische en Europese landbouwsector. Ik geloof er sterk in dat we in staat moeten zijn en blijven om onze voeding lokaal (minstens Europees) te produceren. Wanneer je als natie afhankelijk wordt van andere naties voor je voeding, sta je erg zwak bij rampen en conflicten. De huidige trend waarbij onze landbouwers steeds meer krediet verliezen en het steeds moeilijker krijgen om te blijven boeren, zie ik dus met lede ogen aan.
Maar onze melk en ons vlees zijn dan misschien lokaal, de voeders voor deze dieren zijn dat allerminst. Het was dus persoonlijk even slikken toen ik die boodschap binnenkreeg. Ik besef dat dit systeem op termijn niet houdbaar is, al is het maar omdat we onszelf op deze manier wijsmaken dat onze voedingsproducten lokaal zijn. Als de sojakraan om welke reden dan ook dicht zou gaan, zitten we in onze veehouderij met een probleem, alle onderzoeksprojecten voor lokale soja ten spijt. En dan heb ik het dus alleen over onze eigen problemen, niet eens over die van de Brazilianen.
Een bijkomend probleem van de monoculturen is de overvloed aan gewasbeschermingsmiddelen die op de gewassen gebruikt worden. Middelen die in Europa verboden zijn, worden wel gebruikt in Brazilië. En aangezien de oogst ook richting Europa komt …
Voor ons is dat een probleem maar voor de mensen die in de buurt van de plantages wonen, nog veel meer. De gewasbeschermingsmiddelen worden met vliegtuigen over de plantages uitgespreid. Erg nauwkeurig is dat dus niet, zeker niet wanneer er wind staat. Dat zorgt voor gezondheidsproblemen bij de lokale bevolking, op korte en op lange termijn.
Bijkomende problemen van de soja monocultuur: uitputting van de bodem, vermindering van de biodiversiteit, stijging van de ongelijkheid …
Erg opbeurend is het allemaal niet, hoewel de auteur toch initiatieven bij de bevolking ziet, die aangeven dat er mogelijks iets kan veranderen in de toekomst.
De Cerrado, de wat?
De verdienste van de auteur en zijn verschillende boeken is zeker dat hij de Cerrado op de kaart zet. We kennen in het westen allemaal wel het Amazonegebied maar de Cerrado, een savannegebied van twee miljoen km2 in het hart van Brazilië, is zeker zo waardevol en even sterk bedreigd door houtkap en ontbossing. Vermits Luc doorheen het gebied trekt en er lezingen geeft, kom je heel wat te weten over de immense regio, zijn waarde en zijn problemen.
Ongelijkheid
Ook ongelijkheid is een thema dat continu aan de oppervlakte drijft in de boeken. In een land als Brazilië, met zoveel verschillende inheemse en uitheemse volkeren, is de rijkdom heel ongelijk verdeeld en hebben bepaalde minderheden het doorgaans moeilijk. Zeker wanneer het dan om de uitbreiding van plantages gaat, in regio’s die toegewezen zijn aan de oorspronkelijke bevolking, zijn deze laatsten meestal de dupe. Brazilië kent veel corruptie en staatshoofden die daar wel eens iets willen aan doen, zijn geen lang leven beschoren. Neem bijvoorbeeld de regering waarin de ‘sojakoning’, zoals de auteur Blairo Maggi noemt, van 2016 tot 2019 minister van landbouw was. Het is interessant om de man eens te googelen, dan weet je meteen welk vlees je in de kuip hebt en wie het voor het zeggen heeft in dit land.
Besluit
Ik heb dus zeker heel wat bijgeleerd door de 3 boeken van Luc Vankrunkelsven te lezen. Maar ik zou het interessant vinden mocht de auteur de interessante thema’s die hij behandelt, in 1 afzonderlijk boek bespreken en niet in reisverhaalvorm. Dan zou het, volgens mij, meer mensen aanspreken.
Voeten in Braziliaanse aarde
Zoektocht naar en met oorspronkelijke volkeren
- Referentienummer: 9789064 164453
- Uitgeverij: DABAR-LUYTEN
- Distributie: Epo
- Jaar van uitgave: 2020
- Bindwijze: paperback
- Aantal pagina’s: 120
De kikker die zich niet laat koken
- Referentienummer: 9789064 164392
- Uitgeverij: DABAR-LUYTEN
- Distributie: Epo
- Jaar van uitgave: 2018
- Bindwijze: paperback
- Aantal pagina’s: 172
Een wereld van verdoken slavernij
- Referentienummer: 9789064 164460
- Uitgeverij: DABAR-LUYTEN
- Distributie: Epo
- Jaar van uitgave: 2020
- Bindwijze: paperback
- Aantal pagina’s: 276
