PFAS-opdrachthouder Karl Vrancken pleit in zijn eindrapport om dringend werk te maken van een allesomvattende, circulaire systeemaanpak die bij elke stap rekening houdt met PFAS. Het aangepaste PFAS-Actieplan maakt werk van een gemeenschappelijke visie en strategie die later doorgetrokken wordt naar andere zorgwekkende stoffen.
De PFAS-crisis liet zich voelen op verschillende niveaus. De crisis in Zwijndrecht leidde tot het grotendeels stopzetten van de productie bij 3M, het terugdringen van de emissies en de opstart van het saneringsproces. Tegelijkertijd werd het Oosterweelproject grondig herdacht.
Prominente Vlaamse kennis
Op het Vlaamse niveau is er een nieuw normenkader voor sanering en grondverzet. Met het PFAS-Actieplan wordt werk gemaakt van een gemeenschappelijke visie en strategie rond de aanpak van PFAS. Die wordt later doorgetrokken naar andere zorgwekkende stoffen.
Door de brede kennisontwikkeling van de voorbije maanden heeft Vlaanderen een prominente plek ingenomen in het Europese debat rond uitfasering en vervanging van PFAS. Daarmee is een belangrijk signaal gegeven aan de industrie: het is nu aan hen om werk te maken van alternatieven voor PFAS in het productieproces en van PFAS-vrije producten.
Evenwichtsoefening
Binnen circulaire systemen vormen de blootstellings- en gezondheidseffecten van materialen een grote uitdaging voor bedrijven. Karl Vrancken: “Bedrijven moeten zich bewust zijn van de chemicaliën die ze gebruiken en het effect dat deze hebben op de gebruikers van hun producten. Ze moeten niet wachten op regelgeving of verplichtingen vanuit de overheid. Het idee dat een producent een product op de markt kan brengen en zich er vervolgens niks van moet aantrekken wat ermee gebeurt in de maatschappij, moeten we echt achterlaten. Het PFAS-actieplan biedt handvaten om belangrijke en noodzakelijke stappen te zetten. Maar er is zeker nog veel werk om de industrie te activeren.”
Die benadering vraagt een haalbaar en realistisch kader, benadrukt de PFAS-opdrachthouder waarbij de balans tussen technische/economische haalbaarheid en maximale bescherming van het milieu in evenwicht is.
Uitgegraven grond
PFAS-beleid moet ingrijpen op verschillende stappen in de productie- en consumptiecyclus door PFAS en PFAS-houdende producten uit te faseren, emissies van PFAS naar het milieu te voorkomen, de verspreiding van de verontreiniging en de blootstelling te inventariseren en minimaliseren en tot slot door verontreinigde locaties te saneren en afvalstoffen te verwijderen
De Vlaamse regering keurde een nieuw normenkader goed voor PFAS in bodem- en grondwatersanering. Dat kader geeft nieuwe toetsingswaarden om te bepalen of grond wel of niet als vervuild beschouwd moet worden. Voor het hergebruik van uitgegraven grond bepaalt het kader welke kwaliteit de uitgegraven grond moet hebben om elders opnieuw zonder beperkingen te kunnen gebruiken. De normen voor hergebruik in bouwwerken zijn gebaseerd op de mate waarin PFAS uitloogt naar het grondwater en niet meer op de aanwezige PFAS-concentratie in de bodem.
50 concrete acties
De Vlaamse overheid had al in 2019 een PFAS-Actieplan. De acute PFAS-crisis in 2021 en de ervaringen en de kennis die in de voorbije maanden zijn opgedaan, en de betere aanpak en werking rond PFAS binnen de administraties, zorgden voor een herziening van dit plan.
Het plan omvat 50 concrete acties rond opvolging en aanpak van een betere volksgezondheid, kennisontwikkeling en kennisdeling. Bovendien moet het vernieuwde PFAS-Actieplan een opstap zijn voor een bredere beleidsaanpak van de familie zeer zorgwekkende stoffen (ZZS).
Ook voor zorgwekkende stoffen
Die (chemische) stoffen worden gekenmerkt door hun persistentie, mobiliteit, en toxiciteit. Denk bijvoorbeeld aan pesticiden, brandvertragers of weekmakers die mogelijk een gelijkaardige impact als PFAS hebben op mens en milieu. Daarom maakt de Vlaamse overheid nu al werk van beleidsinitiatieven rond ZZS om te komen tot een geïntegreerde langetermijnvisie.
PFAS-opdrachthouder Karl Vrancken besluit: “De PFAS-opdracht is ten einde maar de PFAS-cirkel is nog niet rond. Er blijven grote uitdagingen om de productie, het gebruik en de verwijdering van PFAS-houdende producten duurzaam te beheren met oog voor de gezondheid van de natuur en de mens.”
