Afgevaardigden van 193 lidstaten van de Verenigde Naties begonnen deze week in New York gesprekken in een poging een akkoord te bereiken over een langverwacht verdrag om de wereldzeeën te beschermen tegen overbevissing, vervuiling en andere bedreigingen.
De volle zee – oceaangebieden die buiten de exclusieve economische zones van landen liggen – beslaat bijna twee derde van de wereldzeeën. Dat houdt in dat er een wereldwijde overeenkomst nodig is over hoe die wateren en hun biodiversiteit moeten worden beschermd en beheerd.
“De mensheid heeft een zinloze en zelfvernietigende oorlog tegen de natuur gevoerd, en de oceaan bevindt zich in de frontlinies van de strijd”, zegt VN-secretaris-generaal António Guterres vorige maand toen hij de landen opriep de tergend traag verlopende gesprekken af te ronden.
Waarom zijn oceanen belangrijk en hoe kunnen ze worden beschermd?
Het belang van oceaanbehoud
De oceanen spelen een belangrijke rol in het mondiale klimaat: ze leveren levensnoodzakelijke zuurstof voor mensen en dieren, sturen weersystemen aan en slaan ongeveer een kwart van de CO2 op die door menselijke activiteiten wordt gegenereerd.
“Ze maken deze planeet bewoonbaar”, aldus Liz Karan, die bij de non-profit Pew Charitable Trusts de leiding heeft over de bescherming van de volle zee. “Ze zeggen dat elke tweede adem die je inademt uit de oceaan komt”, zegt ze.
De oceaan ondersteunt ook een enorme biodiversiteit, waaronder mogelijk miljoenen soorten die de mens nog niet heeft ontdekt. Maar volgens de Rode Lijst van Bedreigde Soorten van de in Zwitserland gevestigde Internationale Unie voor Natuurbehoud (IUCN), wordt bijna 10 procent van de tot nu toe beoordeelde onderwaterplanten en -dieren met uitsterven bedreigd.
lees ook
“Zeewier is mogelijk graan van de toekomst”
Hoe worden oceanen beschadigd?
De grootste oorzaak van de achteruitgang van het milieu in de oceanen is de “ongedifferentieerde” visserij, aldus Jessica Battle. Zij is een ervaren rot op het gebied van oceaanbeheer bij het Wereld Natuur Fonds (WWF).
Hierdoor worden niet alleen de visbestanden uitgeput, maar wordt ook het vermogen van de populaties om zich te herstellen aangetast, legt ze uit. Bovendien wordt veel vis per ongeluk gevangen en later teruggegooid als afval – de zogenaamde bijvangst. Volgens schattingen is bijvangst goed voor ongeveer 40 procent van de wereldwijde commerciële vangst.
Verontreiniging is een andere belangrijke oorzaak van schade, waaronder plastic, rioolwater en overtollige voedingsstoffen die van het land spoelen en zogenaamde “dode zones” in de oceaan creëren. Die stoffen veroorzaken namelijk een wildgroei van bacteriën op de zeebodem die zuurstof verbruiken en ander leven verstikken, aldus Battle.
Tegelijkertijd heeft de klimaatverandering ook gevolgen voor de gezondheid van de oceanen: koraalriffen verbleken en vissen worden gedwongen te migreren naar koelere wateren.
Welk percentage van de oceanen is beschermd?
Tijdens VN-besprekingen in december in Montreal bereikten de landen overeenstemming over een historisch akkoord om het verlies aan biodiversiteit af te remmen en om te buigen, inclusief een doelstelling om tegen 2030 30 procent van het land en de zeeën te beschermen.
Natuurbeschermers hopen dat het natuurpact de aanzet kan geven tot een verdrag over de oceanen, aangezien de “30 tegen 30-doelstelling” waarschijnlijk niet haalbaar is zonder bescherming van de volle zee. Momenteel is volgens de laatste IUCN-cijfers wereldwijd 8,16 procent van de zeegebieden beschermd, waaronder 1,44 procent van de volle zee.
Tot de beschermde gebieden op volle zee behoren delen van de Noordoost-Atlantische en Antarctische oceanen. Omdat de beschermingsverdragen eerder regionaal dan mondiaal zijn, zijn ze niet bindend voor alle overheden.
lees ook
Oceaancirculatie dreigt stil te vallen
Zijn beschermde zeegebieden doeltreffend?
Beschermde mariene gebieden (MPA’s) helpen de natuur in stand te houden door bepaalde activiteiten zoals vissen te verbieden. Verschillende wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat goed gehandhaafde MPA’s het aantal en de diversiteit van de soorten in de gebieden en daarbuiten doen toenemen.
“Als de overvloed aan zeeleven groter is binnen die beschermingsgebieden hebben ze overloopeffecten, omdat MPA’s geen afgesloten grenzen hebben”, zegt Karan van Pew. Volgens haar hangt de doeltreffendheid ervan echter af van de aanwezigheid van beheersplannen om de handhaving te garanderen, waaronder het gebruik van instrumenten zoals satellieten met hoge resolutie.
Het verdrag inzake de volle zee waarover in New York wordt onderhandeld, zou een “leemte” opvullen door een wettelijk mechanisme te creëren om beschermde gebieden op volle zee in te stellen, aldus Karan. “De echte test zal zijn om die beschermde gebieden op volle zee te creëren en ervoor te zorgen dat ze in hoge mate en volledig beschermd zijn tegen winningsactiviteiten”, legt ze uit.
