Zowel het welzijn van werknemers als de steeds verslechterende luchtkwaliteit in onze steden zijn veelbesproken onderwerpen. Hoewel het al langer geweten is dat planten de luchtkwaliteit binnen- en buitenshuis kunnen verbeteren, bleef het de vraag of ze daarmee ook de prestaties van werknemers positief zouden beïnvloeden. Het was dus ook niet echt duidelijk of investeren in groene aanplanting in en rondom je bedrijfsgebouw de moeite waard was. Recent onderzoek brengt nu meer duidelijkheid, zowel over het luchtzuiverend effect van planten als over de effecten ervan in kantooromgevingen.
Betere isolatie, mindere luchtkwaliteit
Sinds de energiecrisis van de jaren ‘70 worden al onze gebouwen beter geïsoleerd. Dit heeft twee trends in gang gezet: enerzijds wordt de lucht in huis minder vaak ververst, anderzijds is het gebruik van synthetische stoffen (o.a. in isolatiemateriaal) in onze directe omgeving toegenomen. De belangrijkste boosdoeners zijn vluchtige organische stoffen (VOS) zoals benzeen en formaldehyde afkomstig van bouwmaterialen en anorganische gassen zoals CO en CO2. Die zijn dan weer het gevolg van verbrandingsprocessen in slecht geventileerde ruimtes. De concentratie aan schadelijke stoffen in huis en op kantoor kunnen verschillende klachten veroorzaken: hoofdpijn, misselijkheid, irritatie aan de neus en ogen, verlies van concentratie en vermoeidheid: niet echt een ideale werkomgeving dus.
Planten kunnen lucht snel, efficiënt en goedkoop zuiveren
Het goede nieuws: planten zijn in staat om die polluenten uit de lucht te zuiveren en vormen op die manier een natuurlijk alternatief voor dure filtratiesystemen. Het gekende onderzoek van NASA uit de jaren ‘80 over het luchtzuiverend potentieel van planten stelt dat bijna alle populairste kamerplanten in staat zijn om relatief snel vervuilende stoffen uit de lucht te verwijderen. Daarvoor maken ze gebruik van hun wortels, huidmondjes, waslaagjes, micro-organismen en potgrond.
Door de grote hoeveelheid luchtvervuiling waarmee we zowel binnen als buiten (kantoor)gebouwen te maken krijgen de laatste jaren, is het luchtzuiverende potentieel van planten ook nu een erg actueel onderwerp. Dat blijkt uit het werk van zowel de operationele groep Green-Air – dat de afgelopen twee jaar alle wetenschappelijke kennis over het luchtzuiverend vermogen van planten verzamelde – als uit het werk van onderzoeker Tia Hermans (Wageningen Environmental Research). Zij ging de effecten van planten na op de luchtkwaliteit in kantoren en verzorgingshuizen.
Het welbevinden van werknemers verhogen
Uit het onderzoek van Tia Hermans bleek alvast dat planten een positief effect hebben op de relatieve luchtvochtigheid (meer dan 5%) en bijdragen aan een het privacy-gevoel van werknemers. Daardoor hebben ze minder last van stress, kunnen ze zich beter concentreren en hebben ze een kortere herstelbehoefte. Daarnaast berekende ze de besparingen in de energiekosten voor klimaatbeheersing, de besparingen in ziekteverzuimkosten, de verbetering van het bedrijfsresultaat door de toegenomen productiviteit van de medewerkers, en de terugverdientijd van de investering in groen.
“Dit zijn allemaal nog voorlopige resultaten,” zegt projectleider Tia Hermans van Wageningen Environmental Research. “Uit ons nu lopende project blijkt wel duidelijk dat vergroening van de binnenruimtes veel potentieel heeft.”
Hoe pak je dat concreet aan?
Meer onderzoek is dus nodig. Uit het werk van Green-air blijkt bijvoorbeeld dat de zuivering – en dus de effecten van de aanwezigheid van planten in een gebouw – afhankelijk zijn van de plantensoort, plantarchitectuur, de luchtverplaatsing, de hoeveelheid licht én de initiële luchtvervuiling in de ruimte. Enkele studies zouden wat kantoorgebouwen betreft al wel een idee geven: twee varens (Nephrolepis exaltata) of drie drakenplanten (Dracaena deremensis ‘Janet Graigs’) volstaan om de lucht in een kantoor van 9m² te zuiveren. Negen potten van verschillende groottes met diverse plantensoorten kunnen in twee dagen tijd 74% van de VOS in een ruimte van 100m³ verwijderen.
Tia Hermans wil zich in een vervolgproject verder toespitsen op de materie: “We weten dat ondernemers en werkgevers pas overstappen op grootschalige toepassing van planten in bedrijven, als ze er een businesscase in zien die overtuigt. Die businesscase gaan we nu verder uitwerken op meerdere locaties. Bovendien willen we kijken naar elementen die we tot nu toe nog niet onderzochten, zoals geluidwering, decoratie en energieverbruik (het ‘PARISproof’ maken van het kantoor, dat wil zeggen maximaal 50 kWh aan energieverbruik per m2). Daardoor zouden de maatregelen binnen korte tijd kunnen worden terugverdiend.” Het onderzoek is momenteel nog lopende en eindigt eind 2021.
Openbaar groen leidt ook tot netto-afname van luchtverontreiniging in de steden
Green-Air wijst er tot slot nog op dat planten niet alleen in kantoorgebouwen, maar ook in de buitenlucht een belangrijke rol kunnen spelen in de strijd tegen luchtvervuiling in geïndustrialiseerde en verstedelijkte gebieden. Bomen, heggen, groene daken en groene wanden fungeren als een natuurlijke filter en zorgen voor een netto-afname van de concentraties fijn stof en schadelijke gassen in de lucht.
Maar het effect van aangeplant groen, is opnieuw sterk afhankelijk van de lokale situatie. In een smalle straat bijvoorbeeld zijn bomen met een grote kruin vaak minder aan te raden omdat ze de natuurlijke ventilatie kunnen verhinderen en daardoor de luchtverontreinigende stoffen gedeeltelijk gevangen houden. Een groene gevel die meer luchtdoorstroming toelaat, kan in dat geval een beter alternatief zijn. Studies naar het effect van groen op luchtvervuiling wijzen dan ook op lokale reducties die sterk variëren (van 1 tot 60%).
Tekst: eigen redactie | Universiteit Wageningen | UGent
Foto: Daria Shevtsova | Universiteit Wageningen
