Nu de economie wereldwijd begint te herstellen van de impact van de COVID-19-pandemie, kunnen we ons de vraag stellen of dat herstel duurzaam zal zijn. Gaan we gewoon terug naar ‘business as usual’ en dus naar de oude economie of leerden we toch iets bij tijdens de pandemie en komt er een groen herstel?
In Europa heeft men het met termen als de Green Deal en het groene herstelplan alvast in woorden over een duurzame toekomst. Of die duurzame transitie er ook werkelijk komt en hoe de rest van de wereld ervoor staat, vroegen we aan drie experten van Triodos Investment Management (hierna aangeduid als Triodos IM), een impactbelegger die wereldwijd actief is.
Brandende oceaan is tekenend
Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos IM: “De investeringsindustrie wil het wat duurzaamheid betreft, geleidelijk aan en stap voor stap beter doen, of beter gezegd: ze willen het telkens iets minder slecht doen. Dat is ruim onvoldoende. Zo’n aanpak resulteert in rampen zoals de brandende oceaan in de Golf van Mexico door een leidinglek nabij een boorplatform. We zien het resultaat van zo’n aanpak ook in de meest recente rapporten van het IPCC en het Internationaal Energie Agentschap waarin de waarschuwingen steeds dringender worden. De recente weerfenomenen bewijzen het in de praktijk.”
“Wanneer we de CO2-emissies relateren aan de wereldwijde schuld, dan zien we een duidelijke correlatie: de CO2-emissies en de schulden stijgen samen, al vanaf de jaren 1970. We hopen dat de wereldwijde schuld zal dalen wanneer we erin slagen de wereldwijde CO2-emissies naar beneden te halen, tot 0 in 2050. Maar door de coronapandemie zien we net een omgekeerd verhaal: landen maken meer dan ooit schulden.”
Stand van zaken ontwikkelde markten
Joeri de Wilde, Investment Strategist bij Triodos IM: “In de ontwikkelde markten beleven we momenteel een krachtige, voornamelijk door consumptie gedreven opleving van de economische activiteit. We zien dat de economische activiteit wereldwijd substantieel toegenomen is. Dat komt in de eerste plaats door de grote vaccinatiecampagnes in die landen, zodat overheden de restricties snel kunnen loslaten. De meeste landen willen hun bevolking quasi volledig ingeënt hebben ten laatste tegen de herfst van 2021. De restricties zullen dus nog verder afgebouwd worden en de economie zal nog verder aantrekken. Het herstel zal nog versnellen. Tegen 2022 zullen bijna alle ontwikkelde economieën de niveaus van voor de pandemie halen: de Verenigde Staten en China zijn al terug op het precoronaniveau, Europa en het Verenigd Koninkrijk zullen er tegen midden 2022 ook geraken en Japan tegen eind 2022. Maar het probleem is dat het vooral de consumptie van de huishoudens is dat dit herstel aanjaagt, dit jaar aangevuld met overheidsuitgaven. De huishoudens geven vooral geld uit aan die zaken die ze in het afgelopen jaar niet hebben kunnen doen. In 2022 zal dit consumptiepatroon wel wat matigen maar mede doordat gezinnen hebben kunnen sparen in het afgelopen jaar, zal er toch nog stevig geconsumeerd worden. Indien het spaargeld sneller afgebouwd wordt dan wat we normaal zien na een recessie, kunnen onze verwachtingen zelfs nog naar boven bijgesteld worden. De overheid investeerde veel in infrastructuur en er zitten ook nog heel wat fiscale maatregelen aan te komen. Natuurlijk kunnen de virusvarianten nog stokken in de wielen steken omdat ze het openbaar leven opnieuw kunnen platleggen en de gezinsuitgaven kunnen beïnvloeden. Ook een eventuele inflatie kan een invloed hebben. Overheden hebben, zeker in 2020, hun overheidsschulden serieus aangedikt. Spijtig genoeg hebben ze er dikwijls voor gekozen om de oude economieën en sectoren te steunen en hebben ze op de korte termijn gefocust in plaats van op de lange termijn. We zien bijvoorbeeld dat in de G7-landen meer dan de helft van de steun in de energiesector naar bedrijven actief in olie, steenkool en gas gegaan is. 80% van dat geld werd gegeven zonder dat er duurzame doelen gehaald moesten worden.
Omdat er op de korte termijn gefocust wordt, zijn het vooral de oudere generaties die er wel bij varen, terwijl het de jongere generaties zijn die de schulden zullen moeten aflossen in de komende jaren.”
Inflatiegevaar of niet?
Al sinds vorig jaar is er wereldwijd ongerustheid over het risico dat de fiscale en budgettaire stimuluspakketten voor een oververhitting van de economie zullen zorgen en dus voor een toegenomen inflatie. Die vrees zou ongegrond zijn omdat de inflatie van korte duur zou zijn.
Joeri de Wilde: “Ook de veroudering van de bevolking, de wereldwijde ongelijkheid en een lage groei van de productiviteit zorgen er volgens Triodos IM voor dat de inflatie niet zal toenemen. Maar er zijn ook andere trends zoals de roep om de economie opnieuw lokaler te maken en de globalisering tegen te gaan. Zo bekijken sommige sectoren actief of ze hun toeleveringsketens niet dichter bij huis kunnen organiseren. Dat zal zeker tot een toename van arbeidskosten leiden wat een structurele impact op het inflatierisico kan hebben. Als de fiscale en budgettaire stimuli ook in de echte economie hun intrede doen, dan kunnen ze de inflatie ook aanwakkeren.”
Van noodmaatregelen naar structurele maatregelen
Overheden mogen volgens Triodos IM niet te lang blijven hangen in de noodmaatregelen omdat deze vooral op de consumptie focussen en dus weinig duurzaam zijn. Joeri: “Structurele maatregelen kunnen focussen op de energietransitie en op onderwijs. Bovendien houden de noodmaatregelen ook bedrijven in leven die eigenlijk niet meer levensvatbaar zijn. De herstelplannen van Europa zijn een goede start maar het is niet voldoende en gaat ook veel te traag. Op het gebied van biodiversiteit moet er nog veel meer gedaan worden. Bovendien zijn er in Europa een aantal landen die niet meewillen in de transitie en blijven focussen op de oude economie.”
Stand van zaken opkomende economieën
Maritza Cabezas Ludena, Investment Strategist bij Triodos IM, ziet ook in de opkomende economieën een serieuze dip in 2020 en een snelle heropleving daarna. “Vooral de handel trekt goed aan, zoals de handel in grondstoffen en basisgoederen. Zo is de maïsprijs met 40% gestegen en dezelfde opwaartse trend is te zien bij granen maar ook bij staal en ijzer. Daar varen de ontwikkelende landen wel bij maar er is ook een kostprijs. De prijzen van voeding stijgen ook sterk in deze landen wat een nadeel voor de bevolking is, aangezien voeding sowieso al een grote hap uit hun budget is. Sommige landen zijn netto importeurs van voedingsproducten en daar hebben de prijsstijgingen dus nog meer impact.
De inflatie neemt bovendien toe (momenteel is die 4,5% in de ontwikkelende landen) maar we verwachten dat deze opnieuw naar 4% zal zakken in 2022.
Het grote gevaar schuilt in de zeer lage vaccinatiegraad (in sommige landen maar rond de 2%) en het gebrek aan vaccins om daar iets aan te doen. Dit remt op korte termijn het herstel af omwille van de varianten.”
Maar op lange termijn zijn er heel andere acties nodig, volgens Maritza Cabezas Ludena. “Langetermijngroei kan alleen maar door focus op educatie en scholing. Maar wanneer we kijken naar de Sustainable Development Goals en hoe ver de opkomende economieën en de lage inkomenslanden daar nog vanaf zijn, dan zien we dat er toch nog een hele weg af te leggen is. Het gaat dan niet enkel om onderwijs maar ook om gezondheidszorg, wegeninfrastructuur, elektriciteit en water. Dat zijn allemaal belangrijke onderdelen om een economie te laten groeien. We zullen bijkomende investeringen en inspanningen nodig hebben om die doelstellingen te halen. Buitenlandse investeerders, vooral impact investeerders, en overheden hebben een belangrijke rol te spelen. Er werden al schulden kwijtgescholden maar er is nog veel meer kapitaal nodig want deze landen hebben geen toegang tot dit kapitaal. Als impactinvesteerder heb je dan wel een sluitend raamwerk nodig om de risico’s goed te kunnen inschatten en opvolgen. Aangezien de investeringen echt nodig zijn in die landen, besteden we daar met Triodos IM dan ook de nodige aandacht aan.”
Investeerderstrilemma
Investeerders krijgen volgens Hans Stegeman ondertussen te maken met een trilemma:
- Op lange termijn lijken de economische groeiscenario’s weinig te bewegen maar het resultaat zal lager zijn dan in voorgaande decennia. Dat geldt zeker voor traditionele activiteiten want zij moeten de gevolgen van hun activiteiten steeds meer gaan incalculeren waardoor hun resultaat lager zal zijn.
- Het risico daarentegen gaat omhoog, onder andere door de pandemie maar ook door de klimaatverandering. Het wordt moeilijker om het risico correct in te schatten.
- Impact wordt steeds belangrijker, niet enkel bij investeringen maar ook bij economische ontwikkeling.
Om echt van een herstel op lange termijn te kunnen spreken, zijn er volgens Triodos IM nog een aantal zaken nodig:
- Hoewel er al een aantal goeie voorbeelden van wereldwijde samenwerking zijn voor dit herstel, is er nog meer samenwerking nodig, ook op lange termijn. Daar ligt een kans voor de Europese Unie om het voortouw te nemen.
- Beter beleid rond vaccinaties wereldwijd om de varianten te snel af te zijn, is hard nodig.
- Impactinvesteren is een deel van de oplossing. Investeerders die enkel naar de opkomende landen gaan om er een goeie winst te halen, zijn onvoldoende. Kapitaal op lange termijn is erg belangrijk voor deze landen. Maar deze landen moeten ook hun huiswerk doen en zorgen voor stabiel beleid en regelgeving.
CO2-emissies compenseren
We zien vandaag al heel wat bedrijven die zich CO2-neutraal noemen. Wanneer je dan gaat kijken op welke manier ze CO2-neutraal geworden zijn, blijkt dat ze een groot deel van hun CO2-emissies compenseren door geld te geven aan ngo’s die daar dan klimaatprojecten mee opzetten. Volgens Hans Stegeman is dit een markt die momenteel nog niet volwassen geworden is. De prijzen voor carbon credits zijn nog te laag en wanneer de markt corrigeert zou dit voor die bedrijven wel een serieuze schok kunnen zijn. “Maar het is zeker aan te moedigen dat bedrijven daar al mee bezig zijn. Dat is een stap in de goede richting.”
Maritza Cabezas Ludena legt de link naar de Sustainable Development Goals. “We begrijpen ondertussen dat deze doelstellingen niet op zichzelf staan maar alles aan elkaar koppelen. Als een bedrijf dus wat bomen plant of een aantal gezinnen voorziet van een efficiënte kookvuur, is dat onvoldoende. We hebben een combinatie van factoren nodig om dit te doen slagen. En daar is opleiding erg belangrijk in maar ook wegeninfrastructuur en elektriciteit. Bovendien hebben we de juiste regelgeving nodig en een stabiele politieke structuur. Anders zullen investeerders die landen links laten liggen. We hebben partnerships nodig om dit waar te maken.”
De volledige investment outlook van Triodos IM is te lezen via deze link.
