Jaarlijks moeten onze oceanen zo’n elf miljard kilo plastic slikken. Daarvan komt een groot deel via onze rivieren en creëert zo een actueel en wereldwijd probleem voor mens, dier en milieu.
De Belgische non-profitorganisatie River Cleanup streeft ernaar om met haar wereldwijde aanpak het gedrag bij zowel consumenten, bedrijven als beleidsmakers te veranderen.
Wie plastic soep zegt, denkt automatisch aan onze oceanen, terwijl een groot deel van die plastics daar terechtkomt via rivieren. Wist je dat één persoon gemiddeld zo’n 45 kilogram plastic per jaar verbruikt, waarvan ongeveer 1,5kg in onze oceanen belandt? Het is duidelijk dat dit probleem niet snel opgelost zal zijn. Toch blijft plastic een belangrijk verpakkingsmateriaal voor vele bedrijven. Het is stevig, licht, beschermt tegen vochtigheid en kan op verschillende manieren ingezet worden. Daarnaast is het ook belangrijk voor de voedselveiligheid. Plastic wordt vooral een probleem als het in de natuur terechtkomt.
Non-profitorganisatie River Cleanup heeft een duidelijke missie: voorkomen dat plastic in onze rivieren en oceanen terechtkomt. De organisatie wil een bewustwording en gedragsverandering genereren bij individuen, bedrijven en beleidsmakers. “Samenwerken is essentieel, alleen zo kunnen de zaken veranderen”, zegt oprichter Thomas de Groote.
Kleine geste, grote impact
Wat in 2017 bij Thomas de Groote begon met een uitdaging om tien minuten zwerfvuil te rapen, is ondertussen uitgegroeid tot een internationale non-profit organisatie. Vandaag telt River Cleanup 150.000 vrijwilligers die actie ondernemen langs 161 rivieren in meer dan 57 landen. “De simpele daad om een stukje afval op te rapen dat niet van mij was, opende mijn ogen!”, zegt Thomas de Groote. “Veel mensen zien of voelen het probleem niet. De wereld gebruikt Afrika als vuilnisbelt; de hoogste CO₂-uitstoot is in China; de meest vervuilde rivieren stromen door Azië,… Kortom: het lijkt allemaal ver weg van ons dagelijks leven, maar dat is het niet.”
Dit jaar bereikte River Cleanup een historische mijlpaal door één miljoen kilogram plastic langs en in rivieren op te ruimen. Tegen 2025 ambiëren ze wereldwijd 100 miljoen kilogram ophalen. Is dat niet te ambitieus? Niet volgens Thomas de Groote: “100 miljoen kilogram plastic uit rivieren halen is een gigantische opdracht. We geloven in de schaalbaarheid van onze aanpak. Soms moet je een ambitie gewoon durven uit te spreken, om mensen én bedrijven in gang te zetten en samen dit doel te realiseren!”
Helpende handen en technologie
Mensen mobiliseren is en blijft nog steeds de kernactiviteit van River Cleanup. Zo worden ze een deel van de oplossing. Wil de ngo de komende jaren echter 100 miljoen kg plastic uit de oceanen houden, dan moet de organisatie verder blijven inzetten op het gebruik van technologie.
Ook daar is Thomas de Groote zich van bewust: “Vele handen maken licht werk, maar de technologie zal ons moeten ondersteunen. Met deze combinatie kunnen we onze opruimacties versnellen en meer impact genereren.” De organisatie test, verbetert en investeert dan ook volop in verschillende technologieën zoals de River Skimmer, een toestel dat drijvend plastic uit rivieren haalt. Het werkt als een pomp die water opzuigt en het plastic filtert in een afvalcontainer. Het systeem zuivert 500 liter per minuut, 800 m³ per dag, of iets minder dan 300.000 m³ per jaar. De River Skimmer werd ontworpen in samenwerking met Belgische partner Multi Masters Group. Ook op internationaal vlak wordt volop geëxperimenteerd met verschillende technologieën. Zo installeert River Cleanup, samen met Plastic Fischer, Trashbooms op strategisch gekozen locaties langs rivieren in Indonesië, het land met de meest vervuilde rivieren ter wereld. Dit mechanisme houdt drijvend afval tegen, waardoor het verzameld kan worden voor het grote waterwegen of de oceaan bereikt.
Ambitieuze doelen realiseer je niet alleen
Om de capaciteit van de ngo verder te verhogen is er nood aan professionalisering. Net daarom haalde River Cleanup Deloitte aan boord als consulting partner. “We stelden hen drie vragen: hoe we onze ambitie duidelijker kunnen maken, onze focus kunnen definiëren en onze impact kunnen maximaliseren,” klinkt het bij Thomas de Groote. “Ons initiatief groeit, en we zullen bijkomende financiering en partnerships nodig hebben om die schaalvergroting waar te maken.”
Op dit ogenblik werkt de ngo met partners zoals Delhaize, Volkswagen, A.S.Adventure, Deutsche Bank,… en giften van sponsors en donaties van mensen en bedrijven die de organisatie steunen. In plastic credits zien ze als nieuw financieringsmodel wel toekomst. Het systeem is simpel: het maakt van plastic een betaalmiddel. Net als bij carbon credits, doneren bedrijven op basis van de hoeveelheid plastic die ze verbruiken een bedrag aan een ngo, die in ruil daarvoor dezelfde hoeveelheid uit de natuur haalt.
Een principe dat volgens Vlaams Minister van Omgeving Zuhal Demir mooi aansluit bij wat er in het materialendecreet staat van de Vlaamse overheid. Die verplicht namelijk verpakkingsproducenten vanaf volgend jaar verantwoordelijkheid op te nemen voor de opruimkosten van zwerfvuil. En dat is goed voor maar liefst 150 miljoen euro per jaar. “De vervuiler betaalt. Dat is en blijft ons principe.” klinkt het bij Zuhal Demir. Ondertussen denkt de Minister ook na over een statiegeldsysteem op verpakkingen waar eind 2022 een beslissing over genomen zou worden.
Inclusieve aanpak
Naast het optrekken van de financiering, is de aanpak van River Cleanup (het ‘Ripple model’) de cruciale succes factor om de ambitieuze doelstellingen te halen. Het model steunt op drie pijlers: Clean, Educate en Transform. Hiermee beoogt de vzw een inclusieve aanpak waarbij zowel burgers, bedrijven als beleidsmakers actief betrokken worden.
Met de derde pijler, Transform, spitst de organisatie zich vooral toe op de bedrijfswereld. Voor vele ondernemingen blijft plastic een moeilijk op te lossen probleem. Met haar transform-pijler wil River Cleanup bedrijven helpen om deze problematiek duurzaam aan te pakken. Zo focust de ngo vooral op het vermijden van single-use plastic! Alles wat we niet vebruiken, moeten we ook nooit opruimen.
Toch kunnen niet alle bedrijven overschakelen op plasticvrije verpakkingen. Daarom ijvert River Cleanup ervoor om in dat geval enkel gebruik te maken van 100% gerecycleerd plastic terwijl er verder gewerkt wordt aan duurzame alternatieven.
Thomas de Groote besluit: “De tijdsgeest is aan het veranderen. Consumenten kiezen steeds vaker bewust voor duurzame producten. Binnenkort zal het dus economisch onverantwoord zijn om niet duurzaam te ondernemen.”
