Welke kwesties zullen het klimaatdebat het komende jaar beheersen? Verschillende experts ter zake delen hun inzichten.
Van enorme overstromingen in Pakistan en Nigeria tot hittegolven in India en honger door droogte in de Hoorn van Afrika: veel kwetsbare landen werden in 2022 geconfronteerd met toenemende klimaatrampen.
Rijke landen – wier emissies de klimaatcrisis voornamelijk hebben veroorzaakt – kunnen daardoor veel moeilijker de noodzaak negeren om meer steun te bieden aan landen die het meest te lijden hebben door de opwarming van de aarde.
Vorige maand werd op de COP27-top in Egypte overeengekomen om een nieuw fonds op te richten. Dat moet kwetsbare landen helpen om de toenemende ‘loss and damage’, oftewel schade en verliezen als gevolg van de klimaatverandering, op te vangen.
Maar de inspanningen om meer klimaatschade te voorkomen door de uitstoot van olie, gas en steenkool te verminderen, hebben weinig vooruitgang geboekt. De relatie tussen de grootste uitstootlanden, China en de Verenigde Staten, blijft politiek gespannen.
De Russische inval van Oekraïne leidde tot een wereldwijde energieschaarste, waardoor sommige overheden hun grote afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in vraag gingen stellen. Maar andere landen gingen daardoor net de productie van fossiele brandstoffen opvoeren, zowel om aan de grote vraag te voldoen als om van de hoge prijzen te profiteren.
COP27 eindigde zonder een antwoord op de vraag in hoeverre de internationale gemeenschap zich moet engageren tot het verminderen van haar afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Dat belooft een heikel punt te worden op de COP28-besprekingen van volgend jaar. Die worden georganiseerd door de Verenigde Arabische Emiraten, een belangrijke olie- en gasproducent.
Wat zal 2023 brengen? Dit is wat topklimaatanalisten en -activisten voor het komende jaar voorspellen:
Politieke tegenwind
Li Shuo, senior mondiaal beleidsadviseur, Greenpeace China: “Zal de geopolitiek de klimaatkwestie verder naar de achtergrond verdrijven, of zal er een nieuw soort relatie tussen grote mogendheden ontstaan? De pessimistische kant van mij ziet zeer grote uitdagingen… maar de optimistische kant ziet nog steeds hoop. Het thema zal alleen maar urgenter worden naarmate de gevolgen van de klimaatverandering groter worden… en het is niet zo dat we de luxe van tijd hebben om te wachten op betere politieke omstandigheden.”
Mitzi Jonelle Tan, Filippijnse activiste voor klimaatrechtvaardigheid: “Met het besluit van een financieringsmechanisme voor ‘loss and damage’ op de laatste VN-klimaattop moeten we druk uitoefenen om ervoor te zorgen dat dit onmiddellijk operationeel wordt. Het is een historische overwinning, maar we moeten er nog steeds voor zorgen dat duidelijk wordt hoe het geld zal worden overgemaakt en wie zal betalen.”
Mohamed Adow, oprichter en directeur van Power Shift Africa: “COP28 wordt door sommige klimaatactivisten al op voorhand afgeschreven omdat het gastland de Verenigde Arabische Emiraten is. Maar dat biedt juist een grote kans. Leden van de OPEC (Organisatie van olie-exporterende landen, red.) die gewoonlijk dwarsliggen tijdens klimaatbesprekingen, zoals Saoedi-Arabië, zullen minder geneigd zijn om het grote moment van hun buurland en bondgenoot in de mondiale schijnwerpers te verpesten.”
lees ook
Groeiende steun voor CO2-stop in scheepvaart tegen 2050
Naar een nieuw financieel systeem
Harjeet Singh, hoofd wereldwijde politieke strategie, Climate Action Network International: “De financiële instellingen die in een andere tijd werden opgericht, zijn niet langer geschikt voor hun doel. Wanneer ze proberen meervoudige en versnellende crises op te lossen, zaaien ze vaak alleen maar grotere ongelijkheid en onrechtvaardigheid door de schuldenlast van landen te verhogen.”
Vladislav Kaim, jeugdadviseur voor het klimaat bij de secretaris-generaal van de VN: “De ontoereikendheid en het slechte klimaatleiderschap van de internationale financiële instellingen in het algemeen, en de Wereldbank in het bijzonder, is overduidelijk geworden.”
Rachel Kyte, decaan van The Fletcher School van Tufts University en medevoorzitter van het Voluntary Carbon Markets Integrity Initiative: “De financiële capaciteit van de internationale financiële architectuur biedt in theorie toegang tot duizend miljard dollar voor klimaatactie. Er is al toestemming voor en in het geval van de multilaterale ontwikkelingsbanken wordt er veel te weinig gebruik van gemaakt, ondanks twintig jaar inspanningen om dit te verbeteren. Dus met dat overheidsgeld risico nemen, het harder te laten werken en sneller te laten rollen, is niet zo moeilijk als opnieuw duizend miljard te vinden.”
Afbouw van fossiele brandstoffen
Mitzi Jonelle Tan, Filippijnse activiste voor klimaatrechtvaardigheid: “Overheden moeten het non-proliferatieverdrag voor fossiele brandstoffen ondertekenen om ervoor te zorgen dat we alle nieuwe fossiele infrastructuur stoppen, en alle uitbreidingen van bestaande infrastructuur voorkomen.”
Mohamed Adow, oprichter en directeur van Power Shift Africa: “Al vele jaren zeggen klimaatactivisten dat de wereld op ‘oorlogspad’ moet gaan om de klimaatcrisis adequaat aan te pakken. Een mobilisatie zoals die waarmee de Tweede Wereldoorlog werd gewonnen, is nodig om de wereldwijde energietransitie te versnellen. Wat tot nu toe ontbrak is de politieke wil maar daar komt verandering in nu de kosten van fossiele brandstoffen de pan uit rijzen en het gevaar van de afhankelijkheid van oliedictators als Poetin duidelijk wordt.”
Harjeet Singh, hoofd wereldwijde politieke strategie, Climate Action Network International: “Met COP28 in Dubai kunnen we verwachten dat olieproducerende landen het moment zullen uitbuiten om de voorwaarden van de transitie te dicteren en valse oplossingen in stand te houden. Het wordt een cruciaal jaar om deze machtige lobby te ontmantelen.”
Geloofwaardige netto-nul-beloftes
Vladislav Kaim, jeugdklimaatadviseur van de secretaris-generaal van de VN: “Het nut van carbon offsets wordt in twijfel getrokken. Er is geen snelle oplossing. Het stelt vervuilers louter in staat zich vrij te kopen van de noodzaak om hun uitstoot te verminderen. En dat is net een strijd waarin we geen duimbreed mogen toegeven. Netto-nul-beloftes zijn eigenlijk al achterhaald. Grote vervuilers moeten ons laten zien welke acties ze werkelijk ondernemen, en bereid zijn verantwoording af te leggen.”
Rachel Kyte, decaan van The Fletcher School van Tufts University en medevoorzitter van het Voluntary Carbon Markets Integrity Initiative: “2023 is een belangrijk jaar om de verschillende inspanningen te bundelen en transparante spelregels voor een koolstofmarkt en emissiehandel op te stellen. Indien we willen dat koolstofmarkten op vrijwillige basis goed werken, dan moet er duidelijkheid zijn over hoge integriteit aan zowel de vraag- als de aanbodzijde. De geesten daarover beginnen eindelijk te rijpen.”
lees ook
Akkoord helpt Vietnam richting CO2-neutraliteit
Druk voor klimaatactie uit andere hoek
Harjeet Singh, hoofd wereldwijde politieke strategie, Climate Action Network International: “De klimaatcrisis is een mensenrechtencrisis. Wanneer we het door deze lens bekijken, ontstaan er meer hefbomen om tot actie op te roepen. Het is tijd om staten verantwoordelijk te houden voor hun verplichtingen tegenover hun burgers. Een belangrijk proces begin volgend jaar is de stemming over de resolutie die de regering van Vanuatu heeft ingediend. De eilandstaat vraagt een advies over klimaatverandering aan het hoogste gerechtshof ter wereld, het Internationaal Gerechtshof. De zaak kan de verplichtingen scherpstellen die staten volgens het internationale recht tegenover hun burgers hebben.”
Fatima Denton, directeur, United Nations University Institute for Natural Resources in Africa: “Jongerengroepen in verschillende delen van de wereld bestrijden de dominante verhalen over klimaatverandering en bekritiseren de zogeheten klimaatdiplomatie. Die is volgens hen te traag en stelt de machtsverhoudingen niet ter discussie. Ze wijzen er steeds vaker op dat klimaatverandering meer is dan een wetenschappelijke, economische en politieke kwestie, maar een inherent moreel probleem. Als gevolg daarvan spreken zij zich uit tegen wat zij beschouwen als klimaatonrechtvaardigheid.”
Rechtvaardige transitie
Mohamed Adow, oprichter en directeur van Power Shift Africa: “We zien al dat er afspraken worden gemaakt om ontwikkelingslanden te helpen zich los te maken van vervuilende industrieën, zoals de recente overeenkomst van vijftien miljard dollar tussen de G7 en Vietnam. Er moeten er meer komen om een rechtvaardige overgang mogelijk te maken. We moeten ook de belemmeringen wegnemen die de groei van goede banen in de schone energiesector in de weg staan. De Britse regering bijvoorbeeld heeft de afgelopen zeven jaar een feitelijk verbod ingesteld op windenergie aan land, de goedkoopste vorm van nieuwe elektriciteit in het VK. Dat was niet alleen een verschrikkelijk beleid vanuit klimaatoogpunt, het verhinderde ook de groei van hooggekwalificeerde, hoogwaardige groene banen in het VK. Duurzame energie biedt een bron van broodnodige en goedbetaalde werkgelegenheid als de industrie steun krijgt van overheden wereldwijd.”
Fatima Denton, directeur, United Nations University Institute for Natural Resources in Africa: “Belemmeringen voor klimaatfinanciering zullen een rechtvaardige transitie in de weg staan. Landen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatextremen en niet over de fondsen beschikken om zich snel aan te passen, hinken achterop in de transitie. Dat zal de kwaliteit, snelheid en diepgang van de transitie negatief beïnvloeden.”
