Je kan er niet omheen, de wereld is in (energie)crisis. De transitie naar meer groene energiebronnen is een absolute noodzaak. Toch ligt er nog veel werk op de plank, zowel internationaal als in ons eigen land. Speerpuntcluster Flux50 schreef in de aanloop naar de Europese, Vlaamse en federale verkiezingen het memorandum ‘Energietransitie, een versnelling hoger’. Daarin lanceert Flux50 een reeks concrete aanbevelingen om tot een versnelde transitie te komen.
“We voelden de nood en relevantie om dit memorandum uit te werken”, aldus Guy Vekemans, business development manager bij Flux50. “Er is een groeiend portfolio van innovatieprojecten in Vlaanderen. Dat zijn projecten die energie-innovaties in de gebouwde en industriële omgeving in de praktijk uittesten. Uit die projecten leren we wat werkt en wat niet. Het gaat dan zowel om technologische innovaties als nieuwe businessmodellen en interacties met eindgebruikers.”
Beleidsaanbevelingen in memorandum
We vragen ons af waarom een memorandum nodig is, nu blijkt dat er steeds meer ‘groene’ inspanningen worden geleverd. Guy Vekemans heeft daar een duidelijk antwoord op. “De transitie is inderdaad ingezet, we zien dit bijvoorbeeld aan een sterke stijging van de investeringen in hernieuwbare energie. Maar als we de (Europese) doelstellingen effectief willen bereiken, dan is iedereen het erover eens dat we nog moeten versnellen. Zowel in investeringen van generatiecapaciteit, elektrificatie, opslag, connecterende infrastructuur, flexibiliteit van het systeem renovatiegraad, enzovoort. De weg is ingeslagen, maar er moeten nog grote stappen worden gezet. Daarbij speelt de actieve rol van en de betaalbaarheid voor de eindgebruiker ook een belangrijke rol.”
Flux50 kiest in het memorandum voor actiegerichte integratie waarbij een volledig ecosysteem wordt betrokken. “Het is belangrijk om sector-overschrijdende acties te definiëren om tot efficiënte samenwerkingen te komen. Deze integratie kan op grote schaal plaatsvinden. De havens zijn daarvan een mooi voorbeeld. De havens zijn daarvan een mooi voorbeeld. Onze havens vormen samen met de Nederlandse havens en het Ruhrgebied een belangrijke hub voor de toekomst.
De transitie is inderdaad ingezet, maar als we de (Europese) doelstellingen effectief willen bereiken, dan moeten we versnellen.
Guy Vekemans – Flux50
Maar ook op het niveau van de burgers kan integratie verder gestimuleerd worden, bijvoorbeeld via energiegemeenschappen of energiepositieve wijken. Dat is voor ons systeemintegratie en via dit memorandum willen we dit zo concreet mogelijk maken”, geeft Vekemans aan. Het memorandum bestaat uit drie thematische voorstellen: systeemintegratie, renovatie en energiegemeenschappen (energiepositieve wijken). In dit artikel leggen we de focus op de eerste twee: systeemintegratie en energiegemeenschappen.
Energiesysteemintegratie – HET Atrium
Om energiesysteemintegratie tastbaar te maken, lanceert Flux50 HET (Holistisch Energie Transitie) Atrium concept. “Holistisch staat voor de een aanpak die sectoren, energiedragers en grenzen overschrijdt.”, legt Vekemans uit. HET Atrium is een interactief forum dat vertrekt vanuit een gedeelde en gedragen visie op het energiesysteem en van daaruit verbindende schakels uitwerkt. “Eén van de verbindende factoren is bijvoorbeeld energieopslag. Dat kan op veel manieren (bv. via warmte, elektriciteit, moleculen) en we merken dat zowel in de industrie als bij de eindgebruiker vragen zijn over welke oplossing het best bij hun behoefte en mogelijkheden aansluit. We moeten daarom toewerken naar een duidelijk keuzeproces.
Daarbij moeten we ook geografische niveaus integreren. Investeringen in energie-infrastructuur vinden namelijk op elkaar rakende of overlappende niveaus plaats: wijken, steden en gemeenten en havens. Als er geen afstemming is tussen deze niveaus, dan bestaat de kans dat dit leidt tot vermijdbare maatschappelijke kosten. Die geografische overeenstemming moeten we concreet tastbaar maken.” Een net zo belangrijk voorbeeld van integratie is het koppelen van de energietransitie aan de materialeninnovatie. Denk maar aan het hergebruik van batterijen. Dergelijke keuzes moeten in een overkoepelende visie komen.” De speerpuntcluster vraagt hierbij een sterk samenspel van kennisinstellingen, bedrijfssectoren, overheden en burgers om tot de versnelde energietransitie te komen.
Energiegemeenschappen
Het verbindende karakter van het memorandum komt ook helemaal tot zijn recht in de pijler “Energiegemeenschappen”. Met onder andere een visietekst wil Flux50 bijdragen aan een slimme, duurzame en breed gedragen implementatie van energiegemeenschappen en energiepositieve wijken. “Het onbenut potentieel van geïntegreerde oplossingen op wijkniveau is groot”, zegt Joni Rossi, ook business development manager bij Flux50. “Met inclusief en collectief bedoelen we het betrekken van (lokale) overheden, ondernemingen en alle burgers bij energieopwekking en hen aanzetten om op het juiste moment energie te verbruiken, namelijk als de zon schijnt en/of de wind waait. Het gebruik van innovaties op het vlak van technologie (energiebeheerssystemen) en databeheer is daarbij cruciaal om in de toekomst ons elektriciteitsnet stabiel te houden.”
Naast het sociale aspect speelt immers ook het energetische en ecologische aspect van collectieve oplossingen een belangrijke rol. “Die decentrale manier van energie op te wekken en te delen en de opbrengsten lokaal te herinvesteren brengt heel wat extra vragen en uitdagingen met zich mee. Regeltechnisch, maar zeker ook organisatorisch. Het is altijd gemakkelijker om één grote elektriciteitsproducent te hebben dan een groot netwerk aan samenwerkingsverbanden. Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk als er op een gegeven moment een teveel aan stroom is waardoor de (elektrische) spanning stijgt? Het is een complex verhaal met nieuwe rollen en verantwoordelijkheden en er moeten nieuwe businessmodellen en innovatieve regelgeving onderzocht worden.
Vanuit Europa zijn een aantal concepten gelanceerd, waaronder energiegemeenschappen. Die zijn vorig jaar vertaald in een Vlaamse, Waalse en Brusselse wetgeving. “Dit wetgevend kader is noodzakelijk om die samenwerkingen zekerheid te geven in hun bijdrage aan de energietransitie”, gaat Rossi verder. “Aangezien transitie snel gaat, was het invoeren en uitwerken van die wetgeving geen gemakkelijk gegeven. Hier en daar schort er nog wat aan en dus is het voor ons een belangrijk thema om op te nemen in het memorandum. Het kader is er, maar momenteel werkt het niet. Er zijn wel energiegemeenschappen opgericht, maar al te vaak missen ze hun primaire doelgroepen door onder andere financiële, organisatorische en administratieve barrières.”
Politiek debat
“We overleggen al langer met de politieke wereld”, legt Frederik Loeckx, directeur bij Flux50 uit. “In september vorig jaar kreeg een delegatie Belgische politici een rondrit per fiets langs verschillende sites waar technische innovaties getest en geïmplementeerd worden in bedrijventerreinen, gebouwen en wijken. Op basis van input uit de politiek hebben we het memorandum verfijnd en opnieuw doorgenomen met de partijen. Iedereen beseft de noodzaak van de energietransitie, maar de uiteindelijke invulling ervan hangt af van de visie van partij tot partij.”
Het memorandum is klaar, de verkiezingen achter de rug maar voor Flux50 is het in geen geval een tijd om passief toe te kijken. “We blijven in dialoog gaan met alle belanghebbenden, zowel uit de politiek als op het veld. We hebben geleerd dat hoe actiever we de boodschap uitdragen, hoe effectiever het resultaat zal zijn. Het belangrijkste is dat dit document bijdraagt aan de versnelling van de energietransitie, met de nadruk op het collectieve en inclusieve aspect”, besluit Loeckx.
