Wat klimaatimpact betreft, zijn het Midden-Oosten en Noord-Afrika bij de minst benijdenswaardige regio’s op aarde. De waterschaarste is er historisch hoog en zomers van 54 graden Celsius zijn geen uitzondering. “Op COP27 praten ze over de toestanden, de mensen die hier wonen moeten er elke dag mee leven”, zegt wateringenieur Maha Rashid.
In Noord-Afrika en het Midden-Oosten heerst de hoogste waterschaarste ter wereld. Volgens Unicef ervaren negen op de tien kinderen die hier leven elke dag de gevolgen van de waterstress. Het heeft een enorme impact op hun gezondheid, cognitieve ontwikkeling en hun toekomst in het algemeen.
Vandaag heeft de klimaatverandering tot gevolg dat er nog minder regen valt, met directe gevolgen voor de landbouwopbrengsten. Een ander probleem in de regio is de verminderde kwaliteit van de zoetwaterreserves als een gevolg van de overdracht van zout water naar zoetwaterlagen en meer vervuiling van de ondergrond.
Situatie is nijpend
Maha Rashid, lid van het managementcomité van koepelorganisatie Blue Peace, noemt de situatie in de regio nijpend. “Meer dan 60 procent van de bevolking in deze regio leeft in gebieden met hoge of zeer hoge waterstress, vergeleken met het wereldwijde gemiddelde van ongeveer 35 procent”, zegt ze. “Het Midden-Oosten en Noord-Afrika kampen al duizenden jaren met waterschaarste, maar vandaag zijn verschillende onderling verbonden uitdagingen een bedreiging voor de ecologische duurzaamheid en de watervoorziening in de regio.”
Rashid legt uit dat Irak bijvoorbeeld afhankelijk is van Turkije en Iran voor water, alsook van regen en sneeuw om er de rivieren te voeden, vooral tijdens de lente.
Tigris en Eufraat
Het watergehalte in de Iraakse rivieren, de Tigris en de Eufraat, daalde voor het derde achtereenvolgende seizoen. Dit huidige seizoen gaat zelfs gepaard met een ongekende daling die in jaren niet meer was gezien. De waterstand van de iconische rivieren is laag, en ook elders in het land staan meren en rivieren historisch droog.
Het Turkse damsysteem, met onder meer de grote Ataturk- en Ilisu-dammen, heeft de doorstroming naar de Tigris verminderd. Jaarlijkse zal dat resulteren in een vermindering van 10 miljard kubieke meter water voor stroomafwaarts gelegen landen zoals Syrië en Irak.
Hoewel Irak veel potentieel heeft voor de landbouw, zal het land niet in staat zijn om voedsel- en waterzekerheid te bereiken. Dit zal op de lange termijn ontwikkeling van het land in de weg staan, zegt Rashid, die als professor ook verbonden is aan de Tigris-universiteit in Turkije.
Spanningen om water
Maar de wateronzekerheid heeft ook gevolgen voor de internationale betrekkingen in de regio. Zo zijn er al jarenlang spanningen over de bouw van de Renaissance-dam in Ethiopië, bedoeld voor irrigatie en het opwekken van elektriciteit. Maar daarbij werd weinig rekening gehouden met de significante gevolgen voor landen als Egypte en Soedan. De dreiging van waterschaarste voor deze twee landen heeft gevolgen voor de voedselzekerheid en kan natuurrampen in de hand werken.
Door de klimaatverandering ervaart het Midden-Oosten tegenwoordig vooral stijgende temperaturen, Noord-Afrika krijgt te maken met droogte in sommige regio’s en hevige regen in andere.
Volgens Rashid zijn er sinds 2010 nieuwe temperatuurrecords gevestigd in negentien landen in de regio, met zomerse temperaturen tot 54 graden Celsius. In Irak en Marokko is tweederde van de oases verdwenen als gevolg van verminderde neerslag en een toename van de verdamping. Saoedi-Arabië en Soedan krijgen meer frequent te maken met hevige zandstormen.
Oplossingen
Volgens de voorspellingen zullen deze klimaatveranderingen erger worden, tenzij het getroffen gebied in de loop van de komende vijftig jaar snel van strategie verandert, zegt Rashid. Ze noemt als mogelijke oplossingen om erger te voorkomen: voorzichtiger beheer van hulpbronnen, aanpassingen aan sectorale en economische modellen, nieuwe denkwijzen en gedrag van burgers en regeringen.
De waterexperte blijft optimistisch over de uitkomst van de klimaatonderhandelingen die momenteel aan de gang zijn in Egypte, maar herinnert er ook aan dat de meeste landen zich niet gehouden hebben aan hun belofte op COP26 in Schotland inzake het terugdringen van de CO2-uitstoot.
