In haar jaarlijkse State of the Union-toespraak riep Ursula von der Leyen de Europese Unie op om vast te houden aan de Green Deal en de koers naar klimaatneutraliteit tegen 2050. Ondanks de positieve toon blijft de kloof tussen ambitie en uitvoering groot. De recente Raad Milieu van 18 september toonde dat de lidstaten nog ver verwijderd zijn van een akkoord over de nieuwe tussentijdse klimaatdoelstelling voor 2040.
Klimaatdoel 2040: 90% minder uitstoot, maar geen akkoord
De Europese Commissie stelt voor om de netto-uitstoot van broeikasgassen met 90 procent te verminderen tegen 2040, als tussenstap naar klimaatneutraliteit in 2050. Tijdens de Raad Milieu konden de ministers daarover echter geen consensus bereiken.
Een groep landen (waaronder Spanje, Luxemburg en Litouwen) steunde het voorstel, maar andere lidstaten, zoals Polen, Italië en Hongarije, uitten twijfels over de haalbaarheid en economische gevolgen. Vooral de discussie over het gebruik van internationale koolstofkredieten en andere flexibiliteitsmechanismen verdeelt de lidstaten.
Sommige landen pleiten voor een beperkt gebruik van zulke kredieten, terwijl anderen, zoals Polen, aandringen op een ruimer plafond om hun industrie te beschermen. Ook Frankrijk en België vroegen garanties dat de klimaatdoelen niet ten koste gaan van industriële concurrentiekracht, werkgelegenheid en betaalbare energie.
Omdat geen akkoord werd bereikt, zal de Europese Raad van oktober zich opnieuw over het dossier buigen. De EU wil haar definitieve positie vastleggen vóór de VN-klimaattop COP30 in november in Brazilië.
Von der Leyen houdt vast aan de Green Deal
Ondanks de verdeeldheid blijft Von der Leyen overtuigd dat de EU haar klimaatdoelen kan halen. In haar toespraak bevestigde ze de 55 procent uitstootreductie tegen 2030 en de 90 procent tegen 2040. Ze ziet de transitie niet alleen als een ecologische, maar ook als een economische en sociale kans.
Daarvoor komt er extra steun via het Sociaal Klimaatfonds, meer publieke en private investeringen, en een uitbreiding van de koolstofgrenstaks (CBAM) om Europese bedrijven te beschermen tegen oneerlijke concurrentie.
Energie en infrastructuur: sneller, schoner en slimmer
De Commissie kondigde een nieuw netwerkpakket aan dat vergunningen voor energie-infrastructuur moet versnellen, samen met het Energy Highways-programma om knelpunten in het elektriciteitsnet weg te werken. Hernieuwbare energie en kernenergie blijven volgens Von der Leyen de twee pijlers van de Europese energiemix.
Daarnaast komt er nieuwe wetgeving om circulaire economie en energie-efficiëntie te bevorderen, onder meer via de Industrial Accelerator Act, die duurzame industriële investeringen moet versnellen.
Bescherming van water en milieu
Op 23 september bereikten het Europees Parlement en de lidstaten een akkoord over de herziening van de Europese kaderrichtlijn water. Daarmee wil de EU de vervuiling van grond- en oppervlaktewater verder terugdringen. De herziene regels:
- breiden de lijst van verontreinigende stoffen uit, waaronder PFAS, pesticiden en geneesmiddelen;
- versterken de monitoring en rapportage door lidstaten via een nieuwe methode, effect-based monitoring;
- voorzien in een mogelijke gemeenschappelijke EU-meetfaciliteit om lidstaten te ondersteunen;
- en onderzoeken de haalbaarheid van producentenverantwoordelijkheid voor bedrijven die vervuilende stoffen op de markt brengen.
De lidstaten krijgen tot 2039 de tijd om aan de nieuwe normen te voldoen.
Duurzame mobiliteit en circulaire industrie
Von der Leyen kondigde een Europees initiatief voor betaalbare elektrische auto’s aan, om de productie in Europa te houden en de transitie naar emissievrije mobiliteit te versnellen. Tegelijk wil de Commissie de wetgeving rond circulaire economie versnellen, met focus op sectoren als bouw, elektronica en verpakkingen.
De Industrial Accelerator Act moet Europese leiderschap in schone technologie ondersteunen en nieuwe markten creëren voor duurzame producten.
Conclusie
De State of the Union 2025 toont dat de Europese klimaatambitie onverminderd groot blijft, maar de verdeeldheid tussen lidstaten vergroot de druk op de geloofwaardigheid van het Europese klimaatbeleid.
Zonder consensus over de 2040-doelstelling dreigt de EU met een zwakkere onderhandelingspositie naar COP30 te trekken. Toch wijst Von der Leyen erop dat Europa beschikt over de kennis, ervaring en beleidsinstrumenten om haar groene transitie waar te maken als de lidstaten de politieke wil tonen om samen te werken.
lees ook
Septemberverklaring 2025: Vlaanderen kiest voor duurzaamheid en innovatie
