In tegenstelling tot wat veel mensen denken, worden hoogspanningsbatterijen uit elektrische voertuigen wel degelijk gerecycleerd. Beheersorganisatie Febelauto zorgt samen met haar
partners ervoor dat deze batterijen ingezameld, getest, ontladen en gedemonteerd worden met het oog op recyclage of een tweede leven. Febelauto betreurt de vele mythes die hierover de ronde doen en nodigde ons graag uit op een ‘verhelderend’ event.

Hoogspanningsbatterijen uit elektrische voertuigen (HEV-batterijen) kunnen wel degelijk gerecycleerd worden. Het is zelfs een wettelijke verplichting voor alle Europese voertuigfabrikanten, die in het kader van de “Extensive Producer Responsibility”, verantwoordelijk zijn voor hun producten van het moment dat ze op de markt gebracht worden tot aan het einde van hun levensduur. 

Maar het is niet alleen een wettelijke verplichting. Afgedankte HEV-batterijen bevatten heel wat waardevolle en nog bruikbare grondstoffen, waaronder kobalt, nikkel en lithium. Dit zijn niet-hernieuwbare grondstoffen van minerale oorsprong waarvan de voorraden in de aardkorst eindig zijn en waarvoor we sterk afhankelijk zijn van ontginning in niet-Europese landen. 

Voertuigproducenten en invoerders zijn zich hier zeker van bewust en zien een afgedankte HEV-batterij dan ook niet als afval, maar als een bron aan grondstoffen. Afgedankte batterijen worden in België door de verschillende voertuigmerken, dan ook netjes ingezameld. En dit wordt in de nabije toekomst alleen nog maar belangrijker, want een nieuwe Europese Verordening, die in februari van dit jaar van kracht ging, verplicht batterijproducenten om tegen 2031 batterijen te ontwikkelen die 16% gerecycleerd kobalt bevatten en 6% gerecycleerd lithium en nikkel. Tegen 2036 moet dit respectievelijk al opgetrokken worden tot 26% kobalt, 12% lithium en 15% nikkel. 

Febelauto’s recyclage missie

De recyclage van HEV-batterijen wordt in België georganiseerd door Febelauto. Naast de inzameling, verwerking en recyclage van afgedankte voertuigen, werd Febelauto in 2015 door de invoerders ook aangesteld als beheerorganisatie voor deze batterijen.  

“Het aantal HEV-batterijen dat momenteel in onze gespecialiseerde centra+ binnenkomt, is voorlopig nog beperkt”, zegt Catherine Lenaerts, CEO van Febelauto, “maar door het groeiend aantal geëlektrificeerde voertuigen dat op de markt gebracht worden, gaat dit aantal in de toekomst alleen maar exponentieel toenemen. In 2023 zamelden we 149 ton aan HEVbatterijen in en dat is al 10% meer dan het jaar ervoor. Als je dan ziet dat in 2023 137% meer nieuwe HEV-batterijen op de markt werden gebracht voor elektrische voertuigen dan in 2022, weet je dat dit niet met een groei van 10% gaat blijven”.  

Febelauto staat dan ook voor een flinke uitdaging, maar is nu al volop de nodige initiatieven aan het nemen om deze groei in de toekomst in goede banen te leiden.

Wat gebeurt er nu eigenlijk met afgedankte hoogspanningsbatterijen uit elektrische, hybride en plug-inhybridevoertuigen? Wel, dat is een heel proces dat zorgvuldig gemonitord wordt door Febelauto.

1. Inzameling en demontage door erkende centra+

Afgedankte geëlektrificeerde voertuigen en hun HEV-batterijen moeten door hun laatste houders (particulier, bedrijf of overheid) binnengebracht worden in een door de gewestelijke overheden erkend centrum+. Deze gespecialiseerde centra zorgen voor het veilig verwijderen van de HEV-batterijen uit voertuigen. 

“We hebben in België 7 erkende centra+ die uitgerust en opgeleid zijn voor de inzameling en de demontage van HEV-batterijen, vertelt Catherine Lenaerts, Directeur van Febelauto. “Dit aantal is nu nog beperkt, gezien de recent op de markt gebrachte geëlektrificeerde voertuigen nog niet aan het einde van hun levensloop zijn. De HEV-batterijen die Febelauto momenteel laat verwerken zijn onderwerp van een recall door de invoerder of geaccidenteerde voertuigen. Deze worden nu nog ingezameld door garages en dealerships.” 

2. ‘Big brother’ Febelauto superviseert 

Voor de volledige opvolging van het batterijrecyclageproces liet Febelauto een speciaal softwareplatform ontwikkelen. Alle betrokken partijen – van invoerders en aanvaardingspunten over transporteurs, stockage, recyclage en second-life partners – hebben toegang tot het zogenaamde ‘ELV’-systeem. Zo kunnen ze in real-time zien waar de batterijen zich in het recyclageproces bevinden. De applicatie werd zo opgebouwd dat deze nu al beantwoordt aan de nieuwe en toekomstige eisen van de EU Battery Regulation, waaronder het bijhouden van certificaten en contracten en de integratie van een ‘battery passport’. 

Big-brother Febelauto superviseert zo het hele proces en geeft opdracht voor het veilig transporteren van de batterijen naar stockage-ruimtes in afwachting van diagnose.

3. Hoogbeveiligde stockage

Recupbat Antwerpen is met zijn nieuwe Lithium-Ion kluis van 1500 m2 zo één van de nieuwe stockage- en verwerkingspartners van Febelauto. Batterijen die bij Recupbat binnenkomen gaan eerst gedurende 72 uur in quarantaine in speciale containers uitgerust met een automatisch aerosol brandblussysteem. Zo kunnen eventuele zwaar kritische batterijen snel gedetecteerd worden. De loods wordt 24/7 gemonitord door camera’s en rookmelders en de verschillende zones zijn rechtstreeks gekoppeld aan de lokale brandweer in de haven. De stockage en verwerking van batterijen dient immers volgens strikte procedures te gebeuren, want afgedankte HEV-batterijen kunnen kritisch zijn, hebben een complexe chemische samenstelling en staan onder een zeer hoge elektrische spanning. 

“We hebben de nieuwe Lithium-Ion kluis uitgebouwd in samenwerking met Febelauto, de OVAM en de brandweer”, vertelt Jeroen van der Werff, Managing Director van Recupbat, “We willen incidenten immers zo beperkt mogelijk houden, want het risico herleiden naar nul is bij afgedankte batterijen niet mogelijk. We hebben dan ook zwaar ingezet op preventiemaatregelen bij de opbouw van de loods.”

4. Check van de gezondheid en veiligheid van de batterijen

Na hun quarantaine worden HEV-batterijen gedemonteerd en uitvoerig getest. Partner Watt4Ever heeft een speciaal systeem ontworpen om die verschillende modules in een batterij zorgvuldig te controleren qua gezondheid en veiligheid. De goed bevonden modules worden voor ‘hergebruik’ gelabeld de andere voor ‘recycling’. De gezondsheids- en veiligheidsstatus van de batterij of de modules worden vervolgens digitaal geregistreerd in het ‘ELV’-systeem van Febelauto.

5. Diep-ontladen van de batterijen

Na de test-fase worden de batterijmodules volledig ontladen zodat ze veilig getransporteerd en verwerkt kunnen worden. Daarvoor werd een speciale ontmantelingslijn ontwikkeld door Recupbat waarin 20 modules in 6u tijd veilig en diep ontladen kunnen worden tot 0 volt. De ontmantelingslijn wordt zorgvuldig bewaakt door een IT-controle unit, een infraroodcamera en speciale sensoren op de batterijen.

Door middel van warmte-detectie monitoren ze de veilige ontlading van de modules. Indien de temperatuur te hoog oploopt, gaat een alarm af en bij bereik van een kritische limiet wordt het volledige systeem automatisch uitgeschakeld. De teruggewonnen elektriciteit uit de batterijen wordt nuttig gebruikt.

“Tijdens de opbouw van onze Lithium-Ion kluis hebben we ook gedacht aan onze duurzame rol binnen de haven van Antwerpen, legt Kenny Rits, Directeur Aankoop van Recupbat uit. “De gerecupereerde energie uit de afgedankte batterijen gaat immers naar het Havenbedrijf en we overwegen om in de toekomst zelfs circulaire laadpalen te installeren. Zo maken we de cirkel rond.”

6. Veilig transport van de batterijen

Zowel de HEV-batterijen die voor hergebruik als voor recycling bestemd zijn dienen veilig getransporteerd te worden naar gespecialiseerde partners voor verwerking. HEV-batterijen worden beschouwd als gevaarlijke goederen en het transport dient te beantwoorden aan een hoop voorschriften (pictogrammen, informatie, verpakkingspecificaties en administratieve verklaringen). Febelauto werkt samen met Logbatt die gespecialiseerde ‘Safety boxen’ ontwikkelt voor het veilig en efficiënt transport van batterijen. 

7. Batterijrecyclage door hooggespecialiseerde bedrijven.

De HEV-batterijen die voor recycling gelabeld worden gaan naar gespecialiseerde partners van Febelauto, zoals Umicore in België, maar ook buitenlandse bedrijven zoals het Franse Snam en Finse Fortum. Deze bedrijven zitten nog volop in het opschalen van hun batterijrecyclingproces. Ze gaan elk op hun manier op zoek naar de meest efficiënte, duurzame en economisch haalbare manier van recycleren. 

Bij sommige verwerkers gaan de batterijen in speciale ovens met een temperatuur van boven de 1000 graden Celcius om de kostbare metalen te scheiden van de andere materialen. Andere recyclagebedrijven opteren voor een hydrometallurgisch proces of een combinatie van pyrometallurgie en hydrometallurgie. De herwonnen metalen worden vervolgens ter beschikking gesteld van de industrie als grondstof om nieuwe batterijen te produceren.  En zo is de cirkel weer rond.

8. Een tweede leven voor zoveel mogelijk batterijen

Maar voordat de HEV-batterijen gerecycleerd worden, verwerkt Febelauto er zoveel mogelijk in second-life toepassingen. De batterijmodules die potentieel geschikt zijn voor een tweede leven gaan immers naar circulaire partners van Febelauto, zoals Watt4Ever. Zij hertesten zorgvuldig de modules in de batterijen en gebruiken ze voor de productie van stationaire energie-opslagsystemen. Want batterijmodules die niet meer geschikt zijn voor mobiele toepassingen, kunnen nog perfect 10 jaar dienst doen in stationaire energieopslag-units. Zo verlengen we de levensduur van de HEV-batterijen en verminderen we de CO2-impact (80% minder CO2 bij hergebruikte batterijen dan bij nieuwe!).