De uitstoot van broeikasgassen in België daalt, maar het gaat niet snel genoeg om in 2050 klimaatneutraal te worden. Dat blijkt uit de tweede editie van de federale Klimaattransitiebarometer. Ondanks enkele positieve signalen blijven vooral transport en landgebruik zorgenkinderen. Tegelijk waarschuwt een nieuw wereldwijd rapport dat de verduurzaming van de wereldeconomie op geen enkel front snel genoeg gaat om de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad.
Wereldwijde trend: tempo van verduurzaming veel te laag
Volgens het rapport State of Climate Action 2025, opgesteld door het World Resources Institute en andere internationale onderzoeksorganisaties, is de vooruitgang wereldwijd “alarmerend ontoereikend”. Onderzoekers volgden 45 indicatoren, waaronder het gebruik van steenkool, de ontbossing, de afbouw van fossiele subsidies en investeringen in duurzaam vervoer. Op geen enkel domein verloopt de transitie snel genoeg om de doelstelling van maximaal 1,5 graden opwarming te halen.
“Alle seinen staan op rood”, zegt Clea Schumer van het World Resources Institute. De onderzoekers benadrukken dat bij meer opwarming de risico’s op extreem weer, overstromingen, droogte en onomkeerbare kantelpunten sterk toenemen.
De onderzoekers waarschuwen dat geleidelijke vooruitgang niet langer volstaat. Het tempo van verandering moet drastisch omhoog. Volgens het rapport zou het afbouwen van steenkool tien keer sneller moeten gaan dan vandaag, en zou de ontbossing niet alleen moeten stoppen maar ook worden omgekeerd. Daarnaast moet de ontwikkeling van technologieën om CO₂ uit de lucht te halen veel sneller worden opgeschaald.
Een lichtpunt is dat de klimaatfinanciering door bedrijven en investeerders stijgt, al reiken de cijfers slechts tot 2023. Hoe die trend zich verder ontwikkelt, is nog onduidelijk.
België boekt vooruitgang, maar blijft achter op koers naar 2050
De Belgische Klimaattransitiebarometer toont een gelijkaardig beeld op nationaal niveau. Sinds 1990 is de uitstoot van broeikasgassen met 31 procent gedaald. Die daling is positief, maar onvoldoende om klimaatneutraliteit te bereiken. Volgens de onderzoekers moet het tempo minstens anderhalf tot twee keer hoger liggen dan het gemiddelde van de voorbije tien jaar.
Vier grote sectoren (energie, industrie, gebouwen en landbouw) laten een daling zien, maar te traag om op koers te blijven. Transport en landgebruik gaan in de verkeerde richting. De energiesector deed het de voorbije decennia relatief goed, met 47 procent minder uitstoot sinds 1990. Dat komt door de groei van windenergie op land en op zee. Ook zonnepanelen blijven toenemen, al moet die groei nog versnellen.
De industrie bouwt haar uitstoot sneller af dan de andere sectoren. Vooral de chemische industrie doet het goed. In de gebouwensector daalde de uitstoot met 31 procent sinds 1990, maar de renovatiegraad blijft laag. De verkoop van warmtepompen stijgt, maar ligt nog drie keer lager dan die van gasketels.
De landbouwsector realiseerde sinds 1990 een reductie van 22 procent, maar de vooruitgang stagneert. Zonder extra inspanningen haalt de sector de doelstelling van netto-nuluitstoot niet in 2050.
Transport blijft het grootste zorgenkind
Transport is de enige grote sector in België met een stijgende uitstoot ten opzichte van 1990. De laatste jaren gaat de trend zelfs de verkeerde kant op. De onderzoekers spreken van een bijzonder zorgwekkende evolutie. Het reductietempo moet drie keer hoger liggen dan in het afgelopen decennium.
De beloofde modal shift blijft uit. Het autogebruik stijgt, er rijden meer vrachtwagens, en het aandeel van actieve of collectieve mobiliteit neemt onvoldoende toe. Hoewel het aantal elektrische wagens groeit, komt die toename vooral van bedrijfswagens. Particuliere wagens blijven achter.
Internationaal transport, waaronder luchtvaart en scheepvaart, draagt bijkomend bij aan de stijgende emissies. België ligt daardoor niet op koers om tegen 2050 klimaatneutraal te worden.
Landgebruik en koolstofopslag onder druk
Ook op het vlak van landgebruik is de evolutie negatief. De Belgische bodems en bossen nemen steeds minder koolstof op. De natuurlijke opslagcapaciteit daalde sinds 1990 met meer dan 80 procent. Dat komt door de toename van verharding, de omzetting van grasland naar landbouwgrond en de verjonging van bossen, die door klimaatstress minder koolstof vasthouden.
Volgens de barometer zou de natuurlijke opname van koolstof tegen 2050 juist moeten stijgen. Het omgekeerde gebeurt nu, waardoor de bijdrage van landgebruik aan klimaatneutraliteit afneemt in plaats van toeneemt.
Energieverbruik en fiscale hervorming
Het totale energieverbruik daalt, maar te traag. Vooral het gebruik van fossiele energie moet sneller afnemen. Elektriciteit is nog altijd te duur in vergelijking met gas, wat de overstap naar warmtepompen en elektrische verwarming afremt.
De federale en Vlaamse overheden plannen een belastingverschuiving die elektriciteit goedkoper moet maken en fossiele brandstoffen zwaarder belast. Die taxshift, voorzien vanaf 2027, moet huishoudens en bedrijven stimuleren om sneller te elektrificeren.
Geen enkele sector haalt de doelen
Volgens de Dienst Klimaatverandering ligt geen enkele Belgische sector momenteel op koers om in 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Zelfs met de beperkte vooruitgang in energie, chemie en bio-energie is de kloof groot.
België blijft bovendien een netto-importeur van emissies: de uitstoot die verbonden is aan ingevoerde producten is groter dan die van export. De reële klimaatimpact van onze consumptie ligt dus hoger dan wat de binnenlandse emissies aangeven.
Conclusie: urgentie groeit, tempo blijft achter
Tien jaar na het Klimaatakkoord van Parijs en enkele weken voor de volgende VN-klimaattop in Brazilië is de boodschap van de recente rapporten duidelijk. Zowel wereldwijd als in België gaat de transitie de goede richting uit, maar veel te langzaam.
De dalende uitstoot is hoopgevend, maar onvoldoende om gevaarlijke opwarming te vermijden. Zowel het Belgische beleid als de internationale inspanningen moeten versnellen, vooral in transport, landgebruik en energie.
Zoals Clea Schumer van het World Resources Institute het samenvat: “Geleidelijke vooruitgang is niet meer genoeg. Elk jaar waarin we niet versnellen, maakt de klim steiler.”
