Hoe kijken de jonge Belgen naar hun toekomst? Die stelling onderzocht UCLouvain op vraag van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling. Meer bepaald, hoe staan jongeren tegenover de klimaatveranderingen, op welke manier informeren ze zich over deze kwestie, hoe is dit aan bod gekomen in het onderwijs en wat betekent dit voor hun situatie op de arbeidsmarkt?
De UCL voerde een dubbel praktijkonderzoek uit. Het eerste kwantitatieve gedeelte schetst tendensen in het gedrag en de percepties van verschillende categorieën jongeren die werden ingedeeld volgens sociodemografische criteria, op basis van een enquête bij jonge Belgen tussen 15 tot 24 jaar. Het tweede kwalitatieve gedeelte verfijnt deze gegevens aan de hand van focusgroepen die peilden naar de mening van de meest precaire jonge Belgen. Er werden 7 focusgroepen georganiseerd met de hulp van partners op het terrein, binnen jeugdzorgorganisaties in heel België.
Tweeledig onderzoek
Het onderzoek peilde in de eerste plaats naar de omgang van jongeren met klimaatveranderingen vanuit drie invalshoeken: hun perceptie en begrip van deze problematiek, hun visies op de toekomst en, ten slotte, hun manieren om informatie te verkrijgen. Om alle doelgroepen te bereiken gebruikten de onderzoekers twee strategieën. “Enerzijds werden vragenlijsten afgenomen op plaatsen waar jongeren aanwezig zijn (scholen, jeugdcentra, opleidingscentra). Anderzijds werd de link naar de digitale versie van de vragenlijst op grote schaal verspreid via verschillende media (sociale netwerken, media, …)”, zegt Koen Moerman van FRDO.
Het tweede kwalitatieve gedeelte verfijnt deze gegevens aan de hand van focusgroepen die peilden naar de mening van de meest precaire jonge Belgen. “Er werden 7 focusgroepen georganiseerd met de hulp van partners op het terrein, binnen jeugdzorgorganisaties in heel België. Deze organisaties werden gekozen omdat zij jongeren met een sociaal-economische achterstand opvangen. Ongeveer vijftig jongeren hebben in de zomer van 2022 deelgenomen aan deze focusgroepen. De gegevens die uit deze besprekingen voortvloeien, maken het mogelijk de kwantitatieve gegevens uit te breiden, te bevestigen, te nuanceren of te ontkennen.”
“De onderzoekers stelden vast dat er een grote diversiteit binnen de sociale groep ‘jongeren’ (15-24 jaar) te noteren valt, met name tussen sociaal-economische categorieën, maar ook tussen leeftijdsgroepen.”
Klimaatverandering bron van stress
Wat blijkt nu uit dit dubbele onderzoek? Jongeren zijn zich bewust van de gevolgen van de klimaatveranderingen en vinden dat zij een rol moeten spelen in de transitie. Klimaatverandering is voor een groot deel van hen een bron van stress en bezorgdheid. Het collectieve engagement blijft gering, terwijl de meesten toch stellen individueel geëngageerd te zijn (vooral door dagelijkse acties). Er bestaat nog steeds enige verwarring omtrent hun begrip van de verschijnselen die verband houden met klimaatverandering, ook al zeggen zij over het algemeen dat zij voldoende geïnformeerd zijn over dit onderwerp.
“Om informatie te krijgen, geven jongeren de voorkeur aan beeldformaten (video’s, foto’s) en maken ze veel gebruik van sociale netwerken, maar ook van televisie”, gaat Moerman verder. “Er blijken aanzienlijke verschillen tussen jongeren wanneer we sociodemografische parameters in rekening nemen. De jongeren die sociaal-economisch het meest bevoorrecht zijn, zijn het meest bewust, het meest bezorgd, het meest geëngageerd (collectief en individueel). Ze voelen zich het meest verantwoordelijk voor de situatie, en zijn ook het meest optimistisch over de mogelijkheden om oplossingen te vinden. Over het algemeen zijn zij meer betrokken bij de klimaatverandering.”
Machteloos gevoel
Omgekeerd wordt bij de meeste jongeren uit minder bevoorrechte milieus een sterk gevoel van machteloosheid aangetroffen. Er bestaat ook een aanzienlijke kloof tussen jonge studenten uit het TSO of BSO en jonge studenten uit het ASO of het hoger onderwijs. De eersten blijken zich eveneens minder betrokken te voelen bij al deze kwesties. Volgens het onderzoek zijn er ook verschillen tussen jongeren in het middelbaar en hoger onderwijs. De oudere leerlingen zijn meer individueel geëngageerd en zijn beter in staat zich in de arbeidsmarkt te profileren.
Hun manier om informatie te verkrijgen, verschilt ook. Jongeren geven de voorkeur aan internet en televisie en worden meer beïnvloed door schokkende beelden, terwijl ouderen meer feitelijke inhoud consumeren via traditionele en online media. Ten slotte beïnvloedt het gender de overwegingen van jongeren over klimaatverandering volgens de bestaande gendergebonden sociale stereotypen (vrouwen voelen zich verantwoordelijker en maken zich meer zorgen, mannen hebben meer vertrouwen in hun kennis over het onderwerp, …).
Jongerenprofielen
Op basis van deze bevindingen werden er ‘personae’ uitgewerkt, zeven elkaar uitsluitende profielen van jongeren, niet om hen in een hokje te plaatsen, maar om gepersonaliseerde oplossingen voor te stellen op basis van hun verschillende praktijken en waarden. Deze personae zijn:
- de NEETs (niet in opleiding en niet werkzaam)
- de Supergeëngageerden
- de Sweet Sixteens
- de Klimaatbevreesden
- de Klimaatoptimisten
- de Klimaatonverschilligen
- de weinig overtuigde Bewusten
Het onderzoek doet, naast een aantal algemene aanbevelingen, ook specifieke aanbevelingen voor de omschreven personae. Zo raadt men bijvoorbeeld aan om bij de NEETs financiële prikkels te gebruiken om klimaatvriendelijk gedrag te stimuleren (kortingen, vouchers, subsidies …), om de Supergeëngageerden daadwerkelijk te betrekken in het beleid (participatie-organen), om bij de Klimaatbevreesden de angst te reduceren door hun aandacht te verleggen van de gevolgen naar de middelen om actie te ondernemen.
lees ook
Zeven op tien Belgen laat klimaatimpact meewegen bij zoektocht naar job
De studie eindigt met enkele aanbevelingen van de deskundigen die het onderzoek hebben uitgevoerd en van de jongeren die eraan hebben deelgenomen. In deze laatste categorie valt op dat vaak gepleit wordt voor een coherenter en consequenter klimaatverhaal bij overheden, wetenschappers en media, dat concreet aansluit bij de leefwereld van jongeren en meer actiegericht is.
De volledige studie is te vinden op de website van de FRDO.
