bomen hagen landbouw akker

Vlaanderen dreigt 40.000 hectare open ruimte te verliezen zonder bouwshift

Zonder bouwshift zal Vlaanderen meer dan 40.000 hectare aan open ruimte kwijtspelen. Het gaat daarbij vooral om natuur en landbouwgrond. Dat berekende de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) in samenwerking met hogeschool HOGENT.

Volgens het onderzoek is er meer bescherming nodig van de landbouw- en natuurruimte. Dat schrijft persagentschap Belga. Om zuinig om te springen met de openbare ruimte, stelde de Vlaamse overheid het principe van ‘ruimteneutraliteit’ tegen 2040 voorop, beter bekend als de bouwshift. Over zeven jaar moet de dagelijkse inname van open ruimte terug worden gedrongen tot nul hectare. Nieuwbouw kan dan alleen op locaties waar nu al bebouwing is. 

Verrommeling van Vlaanderen


HOGENT en VITO hebben onderzocht hoe de open ruimte de afgelopen vijftig jaar werd ingenomen in Vlaanderen, en welke rol de gewestplanning precies speelt. “De historische studie wijst uit dat de ‘verrommeling’ van Vlaanderen, die veel maatschappelijke kosten met zich meebrengt, al ontstaan is in de jaren ’60”, klinkt het bij VITO. “Sindsdien werden er meer en meer percelen, die verspreid of in lintbebouwing voorkwamen, bestemd voor wonen.” 

Dat overaanbod werd lang verantwoord op basis van economische motieven en budgettaire redenen. Bouwgrond moest betaalbaar blijven en iedereen moest kunnen kiezen waar te bouwen. De overheid zou ook lang schrik hebben gehad voor schadeclaims door grondeigenaars. “Tot vandaag blijven de 43-jaar oude gewestplannen de ruimtelijke ordening voor een groot deel van Vlaanderen bepalen”, aldus de onderzoekers.

Weinig verbetering

“Sinds het definitief vastleggen van de gewestplannen is maar vijf procent van het Vlaamse grondgebied veranderd qua hoofdbestemming”, vervolgen de onderzoekers. “Er verandert, of verbetert, dus bijzonder weinig, ondanks de veranderende maatschappelijke en ecologische omstandigheden.” Verder wijst de studie uit dat een derde van het bijkomende ruimtebeslag, ‘ongepland’ werd toegestaan in ‘zachte bestemmingen’ zoals landbouw en natuur.

Dat was volgens de stedenbouwkundige voorschriften niet zo voorzien. De gewestplannen hebben met andere woorden, geen bijsturing teweeggebracht om de ontwikkelingen meer in de bestemde zones bij elkaar te houden. Uit de cijfers blijkt verder dat het ‘ongepland’ aandeel ruimtebeslag in de zachte bestemmingen de laatste jaren zelfs nog altijd toeneemt. Dat komt volgens de onderzoekers door een uitzonderingscultuur van zonevreemde afwijkingsregels, waarbij meer dan vijftig procent van het ruimtebeslag in zachte bestemmingen terecht komt. 

ontwikkelingskansen


Een groot deel van de resterende bouwgronden zou slecht gelegen zijn met betrekking tot demografische en economische behoeften. Toch concluderen de onderzoekers dat het overaanbod aan slecht gelegen gronden kan worden geneutraliseerd of herbestemd zonder aan ontwikkelingskansen te raken. “Dat kan met slechts een beperkte verdichting (+ zes procent) van de bestaande woonkernen”, aldus VITO. “Er is dus een groot overaanbod aan woongebied ten opzichte van de toekomstige woningbehoefte.” 
Indien er niks wordt ondernomen, verliezen we 29.000 hectare aan open ruimte in de zachte bestemmingen en 13.000 hectare in de harde bestemmingen tegen 2050, waarschuwen de onderzoekers. “Vooral voor de open ruimtebestemmingen van landbouw- en groenzones kan de bouwshift grote verschillen en ruimtewinsten opleveren.”

lees ook

Lokale besturen gaan proactief controleren op milieu en ruimtelijke ordening


Als conclusie geven de onderzoekers enkele beleidsopties. Ten eerste de inperking van de uitbreidingsmogelijkheden van zonevreemde gebouwen en de omzettingen van landbouwgronden. Ten tweede stellen de onderzoekers het neutraliseren of herbestemmen voor van een deel van de harde bestemmingen.

Nieuwsbrief

In je mailbox: aankondigingen van opleidingen, events, nieuws en inzichten over duurzaamheid.

"*" indicates required fields

This field is for validation purposes and should be left unchanged.