Er valt slechts weinig te merken van de overgang in de Europese Unie naar een circulaire economie. Dat schrijft de Europese Rekenkamer (ECA) in een rapport. Volgens het document hebben de geïnvesteerde miljarden euro’s en EU-maatregelen een beperkt effect op de transitie van de lidstaten. Het gaat dan vooral om circulaire ontwerpen van producten en productieprocessen.
De auteurs van het rapport voorspellen dat het moeilijk zal worden om, in deze context, de EU-ambities te verwezenlijken op vlak van circulaire economie. Die ambities is om tijdens dit decennium twee keer zoveel materiaal te recycleren als tijdens het vorige. Over het algemeen heeft de EU weinig vooruitgang geboekt. Tussen 2015 en 2021 is het gemiddelde circulariteitspercentage voor alle 27 lidstaten gestegen met amper 0,4 procent. Meer zelfs, zeven landen (Litouwen, Zweden, Roemenië, Denemarken, Luxemburg, Finland en Polen) gingen in die tijd zelfs achteruit.
Machteloze EU
De Europese Rekenkamer ziet de trend met lede ogen aan. “Het behoud van materialen en het minimaliseren van afval zijn essentieel als de EU efficiënt wil worden op vlak van hulpbronnen en de milieudoelstellingen van de Green Deal wil bereiken”, zegt Annemie Turtelboom, lid van de Rekenkamer. “EU-optreden is tot nu machteloos gebleken, waardoor de transitie helaas bijna tot stilstand is gekomen in de Europese landen.” Een circulaire economie is erop gericht om de waarde van producten, materialen en hulpbronnen zo lang mogelijk te behouden, om zo afval te verminderen.
Om die circulaire transitie te helpen, heeft de Europese Commissie twee actieplannen uitgebracht. De eerste, uit 2015) omvat 54 specifieke actiepunten. Het tweede, uitgebracht in 2020, voegt daar nog eens 35 acties bij met als doel om het circulariteitspercentage te verdubbelen tegen 2030. Dat percentage is het aandeel gerecycleerd materiaal dat wordt teruggevoerd naar de EU-economie. De acties zijn niet bindend maar moeten de lidstaten ondersteunen bij het vergroten van hun circulaire economie. In juni vorig jaar hadden bijna alle EU-landen een nationale strategie of werkten ze er aan.
Foute benadering
Europa maakte meer dan 10 miljard euro vrij om groene innovatie en een circulaire economie te bevorderen. Alleen bleek dat de lidstaten het overgrote deel van het geld hebben besteed aan het beheer van afval in plaats van het voorkomen ervan via circulaire ontwerpen. De actieplannen van de EU omvatten tegelijk een reeks maatregelen voor innovatie en investeringen. Maar de controleurs vonden te weinig bewijs dat die maatregelen effectief bijdroegen aan een circulaire economie. Het bescheiden effect sloeg eerder op het veilig maken van producten en productieprocessen.
lees ook
Circl lanceert circulair woningaanbod op commerciële schaal
De circulaire economie-benadering heeft volgens de auteurs nochtans grote voordelen op vlak van duurzaamheid. Voor burgers betekent het dat producten langer meegaan en/of gemakkelijker te repareren, upgraden, hergebruiken of recycleren zijn. Ook voor bedrijven heeft de aanpak logischerwijze voordelen. Zo kunnen zij efficiënter hulpbronnen inzetten en zijn ze minder kwetsbaar voor prijsschommelingen. Ongeveer 80 procent van de milieu-impact van een product wordt bepaald door het ontwerp. Daarom zet de EU ook in op innovatie.
